Giải pháp Tương tác qua phần mềm Canvas trong dạy học môn Địa Lí Lớp 10 - Cánh Diều nhằm phát triển năng lực và tạo hứng thú học tập cho học sinh

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HÀ TĨNH
TRƯỜNG THPT HỒNG LĨNH
NÀM 
CHUYÊN ĐỀ THÁNG 3
TƯƠNG TÁC QUA PHẦN MỀM CANVAS TRONG DẠY HỌC MÔN ĐỊA LÍ LỚP 10 – CÁNH DIỀU NHẰM PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC VÀ TẠO HỨNG THÚ HỌC TẬP CHO HỌC SINH
Môn: Địa lí
Giáo viên: Nguyễn Thị Huyền
Hà Tĩnh, tháng 2 năm 2023
PHẦN MỞ ĐẦU
I. LÍ DO 
	Suốt năm tháng dạy học, thầy cô đã bao giờ lấy sự thay đổi của thời đại, sự thay đổi quan điểm sống của HS để lấy đó làm động lực cho sự thay đổi việc dạy của mình không?
Tôi đã đặt câu hỏi này rất nhiều lần khi đối mắt với những gương mặt HS ngây thơ và tư tưởng hiện đại. Tôi đã phải nhận định với một số HS của mình rằng: “ Tốc độ lướt bàn phím của các em đang dần nhanh hơn tốc độ viết bút trên vở. Tốc độ đọc và “rep” tin nhắn đang nhanh hơn tốc độc đọc sách và trả lời câu hỏi của cô. Nhưng cô muốn những kỉ năng đó sẽ được các em khai thác cho môn Địa lí của chúng ta”. Hãy lấy thời thế để làm động lực thay đổi phương pháp của bản thân. Nếu HS đã yêu “smart” của công nghệ thì hãy biến sự yêu thích đó thành hiện thực của việc học.
	Sự đổi mới này là điều rất cần thiết trong giai đoạn hiện nay. Ngành giáo dục cần phải đổi mới vì chúng ta đang trực tiếp bồi dưỡng tương lai của đất nước. Từ trước đến nay luôn chú trọng đổi mới để hiệu quả. Nhất là trong hoàn cảnh hiện tại, các lần Đại hội của TW và cấp tỉnh đều đưa ra chủ trương đường lối về đổi mới toàn diện giáo dục. Đây chính là động lực, là nghĩa vụ mà mỗi giáo viên phải tiến hành.
	Trong các chủ trương đổi mới toàn diện, rất nhấn mạnh đến Đổi mới giáo dục và công nghệ thông tin. Hai lĩnh vực đan xen, hỗ trợ và là tương lại của đất nước.
Tuổi trẻ, chính là một “fan trung thành” của công nghệ thông minh. Vậy một giáo viên thời đại mới, hãy thay đổi chính mình, dẫn dắt người học đi con đường phù hợp nhất.
II. ĐIỂM MỚI 
Về lí luận:
- Góp phần làm sáng tỏ cơ sở lí luận của việc tổ chức dạy học tương tác qua phần mềm Canvas vào dạy học địa lí 10 – Cánh diều.
- Đề ra nguyên tắc và yêu cầu tổ chức dạy học khi vận dụng hình thức tương tác này.
- Xác lập được quy trình tổ chức dạy học vận dụng hình thức tương tác này.
- Đề xuất được các biện pháp tổ chức dạy tương tác qua phần mềm Canvas vào dạy học địa lí 10 – Cánh diều.
Về thực tiễn
- Đã điều tra, khảo sát, đánh giá được thực trạng tổ chức dạy học ứng dụng hình thức tương tác qua phần mềm Canvas vào dạy học địa lí 10 – Cánh diều 
- Đã thiết kế và tổ chức dạy học một số bài học vận dụng hình thức tương tác này.
- Đã kiểm chứng được tính khả thi và hiệu quả của biện pháp qua thực nghiệm sư phạm ở trường THPT. 
PHẦN NỘI DUNG 
I. CƠ SỞ XÂY DỰNG 
1.1. Đổi mới hình thức tương tác là một yêu cầu chủ đạo trong chương trình mới.
- Hoạt động học hiện nay là lấy học sinh làm trung tâm. Tất cả mọi phương pháp dạy học đều nhằm mục đích là để học sinh phải tăng cường làm việc với học liệu, phương tiện để phát triển các năng lực và phẩm chất. Nên mức độ tương tác của học sinh sẽ nhiều hơn, đa dạng hơn.
- Hiện nay có nhiều kỉ thuật dạy học hiện đại được vận dụng vào giáo dục có hiệu quả như:
+ Mô hình dạy học dự án hay Stem.
+ Thảo luận cặp đôi, nhóm nhỏ.
+ Mảnh ghép,
+ Dạy học kết hợp các công cụ hỗ trợ học tập như ứng dụng bản đồ số,
- Vận dụng phương pháp mới là tốt, nhưng để phương pháp đó đạt hiệu quả thì người dạy phải lấy học sinh làm trung tâm của dạy-học, để tiến hành những điều đó thì điều quan trọng nhất là đổi mới hình thức tương tác của học sinh. Chuyển từ tương tác truyền thống sang tương tác hiện đại – tương tác thông minh.
- Trong một tiết học người dạy không thể chỉ dùng độc nhất một phương pháp cùng như một dạng tương tác, căn cứ cơ sở tâm lí con người, tương tác có thể tăng cường nhiều hình thức: không lời, có lời, gián tiếp, trực tiếp. Trong tâm lý học, các khía cạnh quan trọng của giao tiếp được phân biệt: nội dung, mục đích và phương tiện. Nên tương tác thông minh cần có phương tiện phù hợp, điều đó là đi đúng với tâm lí học sinh. Có nghĩa, ta đã đạt được mục đích cuối cùng là để định hướng được người học phát huy được tối đa năng lực bản thân.
- Một tiết học, hoạt động cốt lõi của là sự tương tác của học sinh; Vì vậy cách thức và hiệu quả tương tác của học sinh sẽ quyết định thành công của người dạy trong tiết học đó.
1.2. Nội dung cơ bản của hình thức tương tác qua phần mềm Canvas trong dạy học.
1.2.1. Tương tác này là một phần của nền giáo dục thông minh
 Giáo dục thông minh – Smart Education là thuật ngữ mô tả việc học tập trong thời đại kĩ thuật số. Cocoli M (2014) định nghĩa giáo dục thông minh là “giáo dục trong một môi trường thông minh được hỗ trợ bởi công nghệ thông minh, sử dụng các công cụ và thiết bị thông minh”.
Canvas là phần mềm thiết kế  ảnh trực tuyến chuyên nghiệp và nhanh chóng. Canvas đặc biệt bởi nó cung cấp một kho dữ liệu miễn phí với các mẫu thiết kế. Và được chia thành các danh mục như: Poster, sơ yếu lý lịch, logo, bài đăng trên Facebook. Bài đăng trên Instagram, video, bài thuyết trình,
Phần mềm Canvas dễ dàng để tạo thiết kế của riêng bằng cách sử dụng các đề xuất của Canvas. Chỉnh sửa hình ảnh và tạo thiết kế từ hình ảnh có sẵn bằng các công cụ thiết kế chuyên nghiệp. Tùy chọn kích thước hình ảnh miễn phí, độ phân giải cao. Tải ảnh xuống chọn lọc với nhiều định dạng như: JPG, PDF, PNG.
1.2.2. Tương tác qua phần mềm canvas cần kết hợp với kỷ thuật dạy học hiện đại
a. Dạy học dự án: Là phương pháp dạy học hiện đại, được thế giới sử dụng rộng rãi và như một phương pháp hữu hiệu để thể hiện được sự chủ động của sự tương tác.
Dạy học theo dự án là một hình thức dạy học, trong đó HS dưới sự điều khiển và giúp đỡ của GV tự lực giải quyết một nhiệm vụ học tập mang tính phức hợp không chỉ về mặt lý thuyết mà đặc biệt về mặt thực hành, thông qua đó tạo ra các sản phẩm thực hành có thể giới thiệu, công bố được.
Hình thức để tiến hành hiệu quả một dự án là hoạt động nhóm. Một dự án thành công là bởi quá trình tương tác nhanh nhạy, ứng dụng hiệu quả thành tựu của công nghệ và tất cả các thành viên làm việc hiệu quả.
b. Kỹ thuật các mảnh ghép: Là kĩ thuật dạy học mang tính hợp tác, kết hợp giữa cá nhân, nhóm và liên kết giữa các nhóm nhằm giải quyết một nhiệm vụ phức hợp, kích thích sự tham gia tích cực cũng như nâng cao vai trò của cá nhân trong quá trình hợp tác. Bao gồm nhiều vòng và chia thành nhiều nhóm khác nhau. Tăng cường tương tác giữa các cá thể trong lớp với nhau.
c. Lớp học thông minh là một hình thức tổ chức dạy học của mô hình giáo dục thông minh, đã được Bộ Giáo dục thông qua và đang thử nghiệm trên nhiều trường học. Kết quả thu lại từ phương pháp dạy học này đang có hiệu quả cao. Tương tác thông minh cũng là một biểu hiện của lớp học thông minh.
Có thể bao gồm luôn cả nhóm ngành Nhân văn – Xã hội, giáo dục thông minh chính là hệ thống quản lý bằng công nghệ. Thông qua đó người dạy sẽ tiết kiệm thời gian trong việc soạn giáo án, thiết kế bài giảng phù hợp. Người học tiếp thu nhanh chóng và được khơi gợi trí tò mò.
c. Hoạt động nhóm giao tiếp: Hình thức chia nhóm trong dạy học là hình thức phổ biến nhất, hầu hết các phương pháp mới đều sử dụng hình thức chia nhóm. Nhóm để học sinh phối hợp, trao đổi, tương tác lẫn nhau. Tuy nhiên nhóm cũng nhiều nhược điểm, để nhóm hoạt động hiệu quả và phát huy được năng lực của tất cả thành viên, thì cần tăng cường tương tác có sự hỗ trợ của công nghệ. Ví dụ: Điện thoại không chỉ đơn thuần là công cụ giải trí, chụp hình hay check-in facebook. Bạn hoàn toàn có thể biến điện thoại hay laptop của mình thành công cụ kết nối các thành viên một cách hiệu quả. Một ý tưởng bất chợt, một phương án mới ngay lập tức có thể chia sẻ với các thành viên nhờ email hay điện thoại,.... Việc vận dụng linh hoạt các công cụ hỗ trợ sẽ làm cho các cá nhân bổ sung những thiếu sót cho nhau và hoàn thiện bản thân mình. 
Giữa tương tác thông minh với kỷ thuật dạy học hiện đại có mối quan hệ tương hỗ chặt chẽ lẫn nhau. 
- Để dạy học theo hướng đổi mới, phát huy được năng lực và phẩm chất cho người học vừa đúng mục tiêu giáo dục thì phải áp dụng song hành kỷ thuật dạy học hiện đại với ứng dụng phần mềm công nghệ hiện đại. Vì đó là yêu cầu của cấu trúc của sách giáo khoa mới, kế hoạch bài dạy theo CV 5512, mục tiêu của chương trình giáo dục mới. 
- Vận dụng kỷ thuật dạy học hiện đại sẽ làm cho học sinh chủ động, tăng hệ số tương tác, tạo ra được sản phẩm. Vậy sản phẩm đó sẽ ở dưới nhiều hình thức, không chỉ nằm trên vở ghi, trên tờ giấy như ngày xưa, mà nội dung đó có thể được sơ đồ hóa, chia sẻ, lưu trữ qua các phần mềm khác nhau. 
- Một tiết học không đủ thời gian để tương tác tất cả học sinh. Vậy giáo viên phải sử dụng nhiều hình thức khác nhau để tăng cường sự tương tác của học sinh: trực tiếp, gián tiếp qua phương tiện trực tuyến, lưu trử và chia sẻ qua các phần mềm như Padlet, 
Như vậy, trong hoàn cảnh dạy học hiện nay thì đây là hai yếu tố không thể tách rời nhau.
1.3. Ưu điểm của việc tương tác qua phần mềm canvas
Đây là hình thức ứng dụng công nghệ thông minh trên cơ sở thừa kế sự tương tác cổ điển và phát triển sự tương tác ở mức cao hơn, hiện đại và nhanh hơn. 
Đặc điểm so sánh
Tương tác qua canvas
Tương tác truyền thống
Sử dụng phương pháp và kỷ thuật dạyhọc hiện đại 
Các phương pháp dạy học và kỷ thuật dạy học hiện đại được sử dụng như một biện pháp chủ đạo trong các tiết dạy.
Chủ yếu sử dụng các phương pháp dạy học truyền thống.
Ứng dụng công nghệ và công nghệ thông minh
- Thường xuyên hơn, thể hiện
+ Trong kế hoạch bài dạy cần phải có hình ảnh, video, mô hình thực tế.
+ Thể hiện trong hoạt động học của học sinh: video, review, đóng phim, sơ đồ, sử dụng điện thoại, phần mềm.
Không áp dụng kỷ thuật dạy học mới thì công nghệ cũng không được coi trọng và ngược lại
Tương tác của học sinh
Bản chất của tương tác thông minh là học sinh được chủ động tương tác ở cả trực tiếp trên tiết học và ngoài giờ lên lớp giữa.

- Thường tập trung một bộ phận HS có năng lực tốt. Nên không phát huy được tất cả học sinh. Mọi sự tương tác đều theo motip của GV.
Hứng thú; chủ động; tích cực; sáng tạo.
- Theo tâm lí học, mức độ hứng thú được kích thích chủ yếu từ nhu cầu của người học.
- Giao quyền chủ động cho học sinh, thì sự gò bó trong mỗi tiết dạy sẽ giảm, ngược lại sự hứng thú sẽ tăng. 
- Các em được quyền dùng phương thức của riêng mình để tạo được sản phẩm và sản phẩm học tập cũng được thiết kế theo cách của riêng của các em.
- Sự tương tác và hứng thú ngày càng giảm. 
Vì GV dùng cách thức tương tác cũ để dạy học sinh là tương tác một chiều từ GV đến HS. Vô hình tước đoạt quyền chủ động học, sự sáng tạo của các em.
Một xã hội năng động và đa chiều, thì không thể bắt HS chỉ nhìn qua khe cửa sổ. 
Chủ động học tập của giáo viên
Với phương pháp dạy học mới, chương trình mới, công nghệ mới vì vậy dạy học tương tác qua Canvas yêu cầu GV tự thay đổi, nâng cấp nghiệp vụ của mình.
Với phương pháp truyền thống, công nghệ hạn chế thì sự tự học cũng không cao

II. THỰC TRẠNG 
2.1 Thực trạng đổi mới dạy học theo hướng đổi mới trong chương trình địa lý lớp 10 hiện nay
-Trong suốt thời gian qua, vì lý do dịch covid mà quá trình dạy và học gặp rất nhiều khó khăn. Từ trong khó khăn đó nhiều giáo viên đã tìm ra nhiều cách dạy để đạt hiệu quả tốt nhất. Đó cũng là một cách đổi mới để phù hợp, để đạt mục tiêu giáo dục. 
- Năm 2022-2023 đã dạy – học bộ sách giáo khoa của chương trình giáo dục phổ thông thể 2018, áp dụng vào lớp 10. Nhưng tiếp cận đổi mới toàn diện đã được áp dụng từ năm 2019, cụ thể là 2020 qua các văn bản, công văn, các lớp bồi dưỡng của sở giáo dục. Tuy nhiên, đến nay đã được 3 năm tiếp cận, thực hiện giảng dạy trực tiếp sách giáo khoa mới được gần một học kỳ, nhưng thực trạng đổi mới phương pháp và phương tiện dạy học ở trường phổ thông nói chung và trường tôi đang công tác nói riêng vẫn chưa đồng bộ, nhiều tiết dạy đã đổi mới chưa thật hiệu quả.
- Tương tác của học sinh chủ yếu là bằng đối – đáp ở trên tiết học. Còn thật sự chưa phát huy được năng lực của các em. Sản phẩm chỉ mới thông qua các loại vở ghi truyền thống. Trong khi nhu cầu và khả năng của các em muốn vượt xa những điều cũ ấy.
2.2. Cơ sở sự phát triển của khoa học công nghệ ứng dụng vào dạy học
- Cuộc cách mạng 4.0 đã không còn là xa lạ đối với loài người. Nhiều phần mềm, phương tiện, thiết bị, công cụ đã làm cho xã hội phát triển sang trang mới. 
- Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng đã khẳng định: “Tiếp tục thực hiện nhất quán chủ trương khoa học và công nghệ là quốc sách hàng đầu, là động lực then chốt để phát triển lực lượng sản xuất hiện đại,”1 . Đây là tư duy mới, quan trọng, thể hiện tầm nhìn chiến lược của Đảng đối với vai trò của khoa học - công nghệ trong tiến trình phát triển đất nước. 
- Hiện có nhiều lĩnh vực của công nghệ thông minh để ứng dụng vào dạy học hiệu quả như công nghệ thông tin, công nghệ kỉ thuật, khoa học giáo dục, công nghệ truyền thông,Cụ thể các lĩnh vực của công nghệ thông minh mà tối ứng dựng vào Tương tác thông minh trong dạy học địa lí 10. 
2.3. Khả năng ứng dụng dạy học bằng Canvas vào chương trình địa lí lớp 10
- Chương trình địa lí lớp 10 năm 2018 vừa có tính kế thừa vừa tính mới nên phù hợp với hoạt động tương tác có ứng dụng công nghệ thông minh.
- Chương trình mới chú trọng nhất là phát triển năng lực học sinh, thích hợp với phương pháp dạy học hợp tác, nên hoạt động tương tác thông minh thực hiện là hợp lí.
- Điều kiện cơ sở vật chất các trường hiện nay được đảm bảo khá tốt.
- Yêu cầu của học sinh, phụ huynh và chuyên môn nhà trường trong việc nâng cao năng lực chuyên môn nghiệp vụ.
III. QUY TRÌNH VÀ BIỆN PHÁP VẬN DỤNG CANVAS VÀO DẠY ĐỊA LÍ LỚP 10 – CHƯƠNG TRÌNH MỚI
3.1 Các nguyên tắc 
Nguyên tắc 1: Luôn đảm bảo đúng chương trình và mục tiêu dạy học Địa lí lớp 10 theo chuẩn chương trình phổ thông mới.
Nguyên tắc 2: Luôn ứng dụng công nghệ vào dạy học.
Nguyên tắc 3: Luôn vận dụng kết hợp với các phương pháp dạy học và kỷ thuật dạy học hiện đại.
Nguyên tắc 4: Đảm bảo tính khoa học và khả thi
3.2. Quy trình vận dụng hình thức Tương tác thông minh và địa lí lớp 10 sách Cánh diều.
Căn cứ các giai đoạn trong quy định mới nhất của bộ giáo dục về thiết kế bài dạy theo công văn 5512/BGD/208
3.3. Biện pháp vận dụng 
3.3.1 Dạy học với chức năng sơ đồ tư duy trong Canvas
a. Định hướng
- Sơ đồ tư duy đã có nhiều, nhưng miễn phí, mới mẻ, đa dạng, phù hợp với từng nhu cầu thì chỉ có trên canva.
- GV có thể lựa chọn các dạng canva tư duy khác nhau cho các đối tượng khác nhau.
- Phương pháp động não là một kỹ thuật nhằm huy động những tư tưởng mới mẻ, độc đáo về một chủ đề của các thành viên trong thảo luận. Các thành viên được cổ vũ tham gia một cách tích cực, không hạn chế các ý tưởng (nhằm tạo ra "cơn lốc” các ý tưởng). Kỹ thuật động não do Alex Osborn (Mỹ) phát triển. 
b. Các bước tiến hành khai thác
Bước 1: Lựa chọn
- GV lựa chọn nội dung bài học thích hợp với phương pháp động não.
- GV lựa chọn loại sơ đồ động não trong canva để thích hợp với phương pháp. 
Ví dụ: Một giao diện trong Canva (phụ lục 3)
Bước 2: GV thiết kế hoạt động học và tổ chức dạy