Sáng kiến kinh nghiệm Biện pháp nâng cao chất lượng dạy học cho giáo viên qua việc đổi mới soạn giảng và thiết kế bài tập trắc nghiệm trên phần mềm Violet

BIỆN PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG DẠY HỌC CHO GIÁO VIÊN QUA VIỆC ĐỔI MỚI SOẠN GIẢNG VÀ THIẾT KẾ BÀI TẬP TRẮC NGHIỆM TRÊN PHẦN MỀM VIOLET
Trong thời đại bùng nổ công nghệ thông tin như hiện nay, hoà chung không khí thi đua sôi nổi của ngành giáo dục theo tiêu chí “Xây dựng trường học thân thiện - Học sinh tích cực”, thực hiện mục tiêu năm học của ngành đối với cấp tiểu học về việc tích cực đổi mới có hiệu quả các phương pháp dạy học tiên tiến, lồng ghép việc ứng dụng công nghệ thông tin vào thực tế giảng dạy, thầy trò trường chúng tôi luôn cùng nhau nỗ lực, gắng sức thi đua “Dạy tốt - Học tốt” để hoàn thành nhiệm vụ cao cả của mình 
MỞ ĐẦU
     Trong thời đại bùng nổ công nghệ thông tin như hiện nay, hoà chung không khí thi đua sôi nổi của ngành giáo dục theo tiêu chí “Xây dựng trường học thân thiện - Học sinh tích cực”, thực hiện mục tiêu năm học của ngành đối với cấp tiểu học về việc tích cực đổi mới có hiệu quả các phương pháp dạy học tiên tiến, lồng ghép việc ứng dụng công nghệ thông tin vào thực tế giảng dạy, thầy trò trường chúng tôi luôn cùng nhau nỗ lực, gắng sức thi đua “Dạy tốt - Học tốt” để hoàn thành nhiệm vụ cao cả của mình.
     “Biển học là bao la, tri thức là vô hạn”. Mỗi cán bộ giáo viên đều có những năng lực tiềm ẩn, vốn kiến thức nổi trội được trau dồi, tích lũy và phát triển trong suốt những năm tháng giảng dạy mà không phải ai cũng đạt được như nhau. Nói như vậy không có nghĩa là đề cao mỗi cá nhân mà xem thường việc học hỏi kinh nghiệm từ các bạn đồng nghiệp.  
     Với quan điểm này, qua nội dung “Biện pháp nâng cao chất lượng dạy học cho giáo viên qua việc đổi mới soạn giảng và thiết kế bài tập trắc nghiệm trên phần mềm Violet”, tôi rất muốn chia sẻ với các bạn những kinh nghiệm của bản thân với hy vọng được giao lưu học hỏi lẫn nhau, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục không chỉ bộ môn Tin học mà cả các bộ môn khác trong trường.
     Tôi hi vọng nội dung đề tài nghiên cứu này sẽ giúp các bạn đồng nghiệp có thêm những biện pháp thiết thực trong việc thiết kế bài dạy nhằm giúp học sinh tiểu học có thêm hứng thú với các giờ học, dễ dàng tiếp cận và học tốt hơn không chỉ bộ môn Tin học mà còn có niềm đam mê với nhiều môn học khác nữa.
      Với nội dung chia sẻ của bản thân, chắc chắn sẽ còn nhiều thiếu sót. Tôi rất mong nhận được sự chỉ đạo các cấp, sự góp ý nhiệt tình của Ban giám hiệu nhà trường và sự chia sẻ kinh nghiệm của các bạn đồng nghiệp để bản sáng kiến kinh nghiệm của tôi được hoàn thiện hơn.
NỘI DUNG NGHIÊN CỨU ĐỀ TÀI
     1. Lí do chọn đề tài.
     1.1 Lí do khách quan.
     Trong quá trình giảng dạy bộ môn Tin học, hầu hết các giáo viên đều thấy khó khăn trong khâu giảng dạy đặc biệt là những kiến thức trừu tượng, những nội dung học mà học sinh không thể hoặc không có điều kiện để quan sát trực tiếp.
     Ngày nay, với sự tiến bộ vượt bậc của khoa học kĩ thuật đặc biệt là sự ra đời của máy vi tính, sự phát triển không ngừng của công nghệ thông tin đã làm cho quá trình nhận thức của học sinh trở nên đơn giản hơn nhiều thông qua những bài giảng điện tử mà mỗi người giáo viên đều cần chuẩn bị trước khi lên lớp.
     Đối tượng học sinh tiểu học thường gặp những khó khăn nhất định trong việc giải quyết các nhiệm vụ học tập như: đi học đúng giờ, ngồi học ngay ngắn, phải làm các bài tập được giao đúng thời hạn. Ta dễ thấy, học sinh ở độ tuổi tiểu học, ý chí cho việc đam mê học tập chưa cao, nhanh chán và hay mất tập trung vào một việc nào đó trong một khoảng thời gian dài.
     Học sinh thường chỉ hứng thú các hoạt động, với đặc điểm bên ngoài của quá trình học tập. Đối với độ tuổi này, tính tích cực bên trong thường nảy sinh từ tác động bên ngoài. Vì vậy, làm thế nào để lôi cuốn, thu hút sự chú ý của học sinh luôn là điều thôi thúc đội ngũ giáo viên nói chung và cá nhân tôi nói riêng nhận thấy cần phải tìm kiếm những giải pháp nhằm giảm bớt những khó khăn và đem đến cho học sinh niềm say mê trong học tập.
     1.2 Lí do chủ quan.
     Bản thân là một giáo viên đứng lớp lâu năm, tích lũy được khá nhiều kinh nghiệm trong việc truyền đạt nội dung bài học cho đối tượng học sinh nhỏ tuổi, tôi luôn trăn trở làm thế nào giúp cho học sinh có được nhiều kiến thức nhất, có niềm say mê với môn học sao cho phù hợp với nhu cầu đòi hỏi về công nghệ thông tin ngày càng cao của xã hội hiện nay.
     Việc sử dụng máy vi tính ngày nay không còn xa lạ với nhiều giáo viên. Tuy nhiên, để soạn giảng được một giáo án điện tử chất lượng phục vụ cho bài học có ứng dụng công nghệ thông tin đòi hỏi người giáo viên phải sử dụng thành thạo máy vi tính và biết một số phần mềm cần thiết để sử dụng trong quá trình dạy học. Một trong những giải pháp mà tôi đã thực hiện là ứng dụng công nghệ thông tin, cụ thể là áp dụng các phần mềm dạy học lồng ghép vào việc giảng dạy bộ môn Tin học.
     Phần mềm Violet là phần mềm công cụ hữu ích giúp cho giáo viên có thể tự xây dựng được các bài giảng trên máy tính một cách nhanh chóng và hiệu quả, phù hợp với nhiều phân môn.
     Tương tự phần mềm PowerPoint, Violet có đầy đủ các chức năng dùng để tạo ra các trang nội dung bài giảng. Ngoài ra, Violet còn cung cấp sẵn nhiều mẫu bài tập chuẩn dưới dạng trắc nghiệm. Đây là điều mà tôi rất tâm đắc.
     Áp dụng phần mềm Violet 1.7 vào việc soạn các bài giảng điện tử là cần thiết bởi nó đáp ứng được yêu cầu giáo dục đổi mới phương pháp hiện nay như:
Tạo sự hứng thú học tập cho học sinh bởi khả năng đối thoại trực tiếp.
Tiết kiệm thời gian và chi phí trong giảng dạy.
Tiện lợi khi cần tăng thêm lượng kiến thức, đưa thêm những nội dung mới hay mở rộng trong tiết giảng.
Giảm thiểu sự vất vả không cần thiết của giáo viên trong giờ lên lớp.
Thuận tiện trong việc hỗ trợ cho các hoạt động (trong các chủ đề của môn học) nhằm truyền đạt kĩ năng, kiến thức và thái độ cho học sinh.
     Nhằm ứng dụng một cách hiệu quả phương tiện dạy học trên, nhằm thay đổi hình thức dạy học, và giúp học sinh tiếp cận bài tập dưới dạng trắc nghiệm, trong phạm vi của bài viết này, tôi mong được chia sẻ, trao đổi những hiểu biết của mình với các bạn đồng nghiệp và hơn tất cả đây là một nội dung giúp đội ngũ giáo viên chúng ta mang đến cho học sinh niềm hứng thú trong giờ học.
     1.3 Thời gian - Đối tượng nghiên cứu.
     Cá nhân tôi đã yêu thích và tự tìm hiểu, nghiên cứu phần mềm Violet 1.7 từ các năm học trước. Trong suốt những năm giảng dạy thực tế, đồng thời cho giáo viên cũng như học sinh trải nghiệm, tôi đã đúc rút ra được một số kinh nghiệm quý báu. Và trong năm học này, tôi mạnh dạn lựa chọn đề tài này để thực hiện cho sáng kiến kinh nghiệm của mình.
     Tôi chính thức bắt tay vào nghiên cứu đề tài tại trường học nơi tôi đang giảng dạy trong thời gian từ đầu tháng 8/2018 với sợ giúp đỡ, hỗ trợ của tập thể giáo viên nơi tôi đang công tác và những đồng nghiệp các trường khác cùng học sinh từ khối 3 đến khối 5.
  1.4 Phương pháp nghiên cứu.
1.4.1. Phương pháp nghiên cứu lí luận:
Bộ môn Tin học là một bộ môn khá mới ở trường tiểu học và chủ yếu là sử dụng phương pháp trực quan sinh động để ứng dụng thực hành do đó việc nghiên cứu lí luận là không thể thiếu. Chính vì lí do đó nên khi xây dựng đề tài này tôi đã nghiên cứu các tài liệu tham khảo phù hợp lứa tuổi tiểu học.
1.4.2 Phương pháp ứng dụng thực tiễn.
       - Phỏng vấn học sinh sau giờ học sử dụng bài soạn giảng giáo án điện tử.
       - Tham khảo ý kiến phản hồi từ giáo viên sau khi giảng dạy bằng soạn giảng giáo án điện tử có áp dụng phần mềm.
- Dự giờ, thăm lớp những giờ có sử dụng bài soạn giảng giáo án điện tử và những giờ sử dụng theo phương pháp soạn giảng truyền thống.
- Kiểm tra khả năng tiếp thu bài của học sinh ở những giờ có sử dụng bài soạn giảng giáo án điện tử và những giờ sử dụng theo phương pháp soạn giảng truyền thống.
      - Kiểm tra chất lượng của học sinh sau giờ học và sau từng giai đoạn.
     1.5. Giới hạn - phạm vi nghiên cứu.
     Sau một thời gian tìm tòi, nghiên cứu và áp dụng vào nơi tôi công tác, tôi thấy thực hiện các bài soạn giảng điện tử bằng phần mềm Violet mang tính khả thi cao.
     Phần mềm Violet có rất nhiều tiện ích hay, ứng dụng rộng rãi, phù hợp cho các giáo viên thuộc nhiều bộ môn ở nhiều cấp học có thể áp dụng vào các bài giảng điện tử của mình.
     Với cá nhân tôi, sau hơn ba năm tiếp cận với các phần mềm của Violet, với các kinh nghiệm của mình khi soạn bài giảng điện tử bằng phần mềm Violet 1.7, tôi đã thu được một số kết quả nhất định. Tuy nhiên, trong phạm vi nghiên cứu đề tài này, tôi chỉ dừng ở việc chia sẻ hai nội dung chính như sau:
     Kĩ năng thiết kế bài giảng điện tử bằng phần mềm Violet.
     Cách soạn thảo bài tập trắc nghiệm trên Violet.  
     2. Nội dung - Giải pháp nghiên cứu. 
     2.1. Giới thiệu về phần mềm Violet 1.7
     Violet là phần mềm công cụ hỗ trợ giáo viên có thể tự xây dựng được các bài giảng trên máy tính một cách nhanh chóng và hiệu quả. So với các công cụ khác, phần mềm Violet cung cấp nhiều mẫu giáo án với giao diện, hiệu ứng đẹp mắt, âm thanh sống động, phù hợp với mọi đối tượng học sinh từ bậc Tiểu học cho đến THPT.
     Violet được viết tắt từ cụm từ tiếng Anh: Visual & Online Lesson Editor for Teachers (công cụ soạn thảo bài giảng trực tuyến dành cho giáo viên).
     Tương tự phần mềm PowerPoint, Violet có đầy đủ chức năng để xây dựng nội dung bài giảng như: nhập văn bản, công thức, hình vẽ, cũng như chèn hình ảnh, âm thanh, video, phim hoạt hình, flash, ... Violet sẽ giúp các giáo viên tạo ra những bài giảng trực quan nhất mà lại rất chuyên nghiệp thông qua những công cụ hỗ trợ đó. Riêng đối với việc xử lý những dữ liệu multimedia, Violet tỏ ra mạnh hơn so với Powerpoint, ví dụ như cho phép thể hiện và điều khiển các file Flash hoặc cho phép thao tác quá trình chạy của các đoạn phim v.v...
     Với cơ sở dữ liệu hình ảnh phong phú và thường xuyên được cập nhật, Violet chắc chắn là ứng dụng mà bất kỳ giáo viên nào cũng cần sử dụng. Không cần nhiều kiến thức chuyên ngành về lĩnh vực công nghệ thông tin phức tạp, các giáo viên hoàn toàn có thể tải và cài đặt Violet một cách dễ dàng.
    Ứng dụng này hỗ trợ kho tư liệu các bài tập mẫu theo chương trình giáo dục của sách giáo khoa bao gồm các bài trắc nghiệm, ô chữ, ghép cặp, sắp xếp giúp các giáo viên dễ dàng tạo ra các trò chơi giáo dục hấp dẫn giống như các cuộc thi trực tuyến IOE hay Violympic. Đây là mặt thuận lợi cho giáo viên khi sử dụng phần mềm vào soạn các bài giảng điện tử.
     Đầu xuất file ra của Violet hỗ trợ nhiều loại định dạng như các file EXE chạy hoàn toàn độc lập mà không cần chương trình hỗ trợ, hoặc các trang web chạy trên nền trình duyệt.
     Violet 1.7 ra mắt ngày 10/5/2010, đã hoàn chỉnh các chức năng soạn thảo trình chiếu, đồng thời nhúng được các chức năng công cụ của Violet vào trong Power Point. Đặc biệt Violet 1.7 bắt đầu triển khai theo hình thức mã nguồn mở để giáo viên không chỉ sử dụng mà cũng có thể viết thêm chức năng cho Violet.
    Cho phép chọn nhiều đối tượng bằng cách dùng chuột khoanh vùng, hoặc bằng cách giữ Shift khi click chọn, sau đó, có thể dịch chuyển, xóa, cắt dán,... thay đổi các thuộc tính, tạo hiệu ứng cho tất cả các đối tượng được chọn cùng một lúc.
     Cho phép tạo hiệu ứng biến mất, rất hữu ích khi giáo viên muốn trình chiếu liên tiếp nhiều tư liệu hoặc nội dung kiến thức trên cùng một trang. Người dùng cũng có thể chọn hiệu ứng “Ngẫu nhiên”, để cho việc trình chiếu thêm sinh động mà không phải mất công lựa chọn nhiều.
     Thêm module “Tạo bài kiểm tra trắc nghiệm”: là một loạt các câu hỏi trắc nghiệm liên tiếp, chủ yếu được sử dụng để đánh giá kiến thức trong các bài giảng E-learning. Hệ thống sẽ tính điểm, lưu lại điểm và lưu lại quá trình làm bài của học sinh theo chuẩn SCORM.
     Thêm module “Bài tập xếp chữ lên hình” tương tự như “Bài tập kéo thả chữ” đã có, tuy nhiên khác biệt ở chỗ là sẽ kéo chữ lên các vị trí trên hình ảnh chứ không phải trên một đoạn văn bản.
     Bài tập trắc nghiệm, gồm có các loại: một đáp án đúng, nhiều đáp án đúng, ghép đôi, chọn đúng sai, v.v...
     Thực hiện liên kết ngoài của các định dạng: Word, Excel, PowerPoint, ...
     Tạo thêm các chức năng công cụ Violet cho Powerpoint, nghĩa là sẽ xuất hiện ngay các chức năng của Violet như Trắc nghiệm, Ô chữ, Vẽ đồ thị,... ở trong Powerpoint (trở thành chức năng của Powerpoint).
     Bài tập ô chữ: học sinh phải trả lời các ô chữ ngang để suy ra ô chữ dọc.
     Bài tập kéo thả chữ / kéo thả hình ảnh: học sinh phải kéo thả các đối tượng này vào đúng những vị trí được quy định trước trên một hình ảnh hoặc một đoạn văn bản. Bài tập này còn có thể thể hiện dưới dạng bài tập điền khuyết hoặc ẩn/hiện.
     Ngoài các module dùng chung và mẫu bài tập như trên, Violet còn hỗ trợ sử dụng rất nhiều các module chuyên dụng cho từng môn học thuộc các cấp học cao hơn, giúp người dùng có thể tạo được những trang bài giảng chuyên nghiệp một cách dễ dàng.
     Violet còn cho phép chọn nhiều kiểu giao diện (skin) khác nhau cho bài giảng, tùy thuộc vào bài học, môn học và ý thích của giáo viên.
     Violet có giao diện được thiết kế trực quan và dễ dùng, ngôn ngữ giao tiếp và phần trợ giúp đều hoàn toàn bằng tiếng Việt, nên phù hợp với cả những giáo viên không giỏi Tin học và Ngoại ngữ.
     Mặt khác, do sử dụng Unicode nên font chữ trong Violet và trong các sản phẩm bài giảng đều đẹp, dễ nhìn và có thể thể hiện được mọi thứ tiếng trên thế giới.
     Thêm nữa, Unicode là bảng mã chuẩn quốc tế nên font tiếng Việt luôn đảm bảo tính ổn định trên mọi máy tính, mọi hệ điều hành và mọi trình duyệt Internet.
     Với công cụ soạn thảo Violet, nội dung luyện tập được thể hiện đa dạng, thu hút được sự chú ý của học sinh. Vì thế, học sinh làm việc tích cực hơn. Kiến thức nhờ đó được khắc sâu một cách tự nhiên, không gò bó, giờ học trở nên lôi cuốn và hấp dẫn hơn.
     2.2. Khó khăn, thuận lợi trong việc ứng dụng công cụ soạn thảo Violet.
     2.2.1. Khó khăn:
- Violet là một phần mềm tuy xuất hiện khá lâu nhưng chưa phổ biến rộng rãi nên chưa có nhiều giáo viên biết để sử dụng cho học sinh còn nhiều bỡ ngỡ.
- Giáo viên có thể sử dụng Violet làm công cụ soạn bài giảng điện tử còn nhiều hạn chế nên không có nhiều bài giảng ứng dụng phần mềm có sẵn trong kho dữ liệu bài giảng điện tử của ngành.
      - Nhiều giáo viên chưa có cơ hội biết và được tập huấn chuyên sâu về cách sử dụng phần mềm.
     2.2.2. Thuận lợi:
- Trường có trang thiết bị máy tính, màn hình TV và phòng máy được trang bị có thể cài đặt phần mềm đáp ứng được nhu cầu sử dụng của giáo viên và học sinh.
- Các bài soạn trên Violet là nguồn tư liệu giảng dạy phong phú. Vì vậy mà công sức đầu tư giáo viên được sử dụng triệt để.
- Giáo viên có thể sửa đổi dễ dàng khi muốn thay đổi trong trường hợp chưa đóng gói bài giảng.
- Trên một trang bài giảng (bằng một slide trong PowerPoint), chúng ta có thể thiết kế nhiều bài tập khác nhau cho những phân môn khác nhau.
- Font tiếng Việt luôn đảm bảo ổn định trên mọi máy tính.
- Violet có giao diện thiết kế trực quan và dễ dùng, ngôn ngữ giao tiếp và phần trợ giúp hoàn toàn bằng tiếng Việt