Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp áp dụng công nghệ thông tin vào dạy Âm nhạc Lớp 4, 5

UBND QUẬN HOÀN KIẾM
TRƯỜNG TIỂU HỌC THĂNG LONG
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
Tên sáng kiến: 
MỘT SỐ KINH NGHIỆM ÁP DỤNG CÔNG NGHỆ THÔNG TIN VÀO GIẢNG DẠY MÔN ÂM NHẠC LỚP 4,5
Lĩnh vực/môn: Âm nhạc
 	Họ và tên tác giả: Vũ Mai Hương
 	Chức vụ: TTCM- Giáo viên môn Âm nhạc
 	ĐT liên hệ: 0989200904
 	Email: vumaihuong04@gmail.com
 Đơn vị công tác: Trường TH Thăng Long, Hoàn Kiếm
Hoàn Kiếm, tháng 4 năm 2023

PHẦN MỞ ĐẦU
I. Lý do chọn đề tài
 Việc giáo dục một con người toàn diện không chỉ giáo dục cho họ có đạo đức tốt, có trình độ hiểu biết, nắm chắc các kiến thức khoa học và xã hội mà còn phải giáo dục cho họ biết nhìn nhận, phân biệt, biết thưởng thức cái đẹp và biết làm đẹp cho cuộc sống nói chung, cuộc sống của mình nói riêng. Vì vậy, có thể nói rằng giáo dục thẩm mỹ cho con người là không thể thiếu được.
	Mà một trong những con đường giáo dục thẩm mỹ nhanh và hiệu quả nhất là giáo dục thông qua các môn học nghệ thuật. Trong đó Âm nhạc có vị trí rất quan trọng. Âm nhạc là phương tiện hiệu quả nhất trong giáo dục thẩm mỹ, đặc biệt là ở bậc tiểu học, thông qua môn học này đã hình thành cho các em những kiến thức ban đầu về ca hát, về kiến thức Âm nhạc, đặc biệt là trang bị cho các em có một thế giới tinh thần thoải mái hơn, giúp các em phát triển toàn diện hơn, từ đó giúp các em học tốt các môn học khác.
 Như chúng ta đã biết âm nhạc có vai trò rất to lớn, âm nhạc đem đến những khoái cảm thẫm mỹ cao, là món ăn tinh thần không thể thiếu trong cuộc sống con người. Học sinh Tiểu học ở lứa tuổi từ 6 đến 11 tuổi, đây là lứa tuổi rất nhạy cảm với Âm nhạc. Cuộc sống của các em không thể thiếu được loại nghệ thuật này. Môn Âm nhạc giúp các em hướng tới cái đẹp, góp phần giáo dục các em trở thành những người có đạo đức. Ngoài ra nó còn giúp các em có tâm hồn phong phú và bớt mệt mỏi sau những giờ học căng thẳng.
Xuất phát từ đặc trưng bộ môn thuộc phạm trù nghệ thuật đòi hỏi phải có sự hứng thú cao trong học tập. Từ yêu cầu của việc đổi mới phương pháp là phát huy tính tích cực của học sinh. Từ tâm lí học sinh là lứa tuổi nhạy cảm hiếu động ham thích ca hát. Nếu giáo viên gây được tính tích cực hứng thú trong bài dạy sẽ tạo cho học sinh sự phấn chấn, hào hứng để tiếp thu bài học một cách hiệu quả. Ngày nay, khi công nghệ thông thông tin càng phát triển thì việc ứng dụng công nghệ thông tin vào tất cả các lĩnh vực là một điều tất yếu. Trong lĩnh vực giáo dục đào tạo, công nghệ thông tin bước đầu đã được đưa vào trong công tác quản lí, vào giảng dạy, học tập. Tuy nhiên so với nhu cầu thực tiễn hiện nay, việc ứng dụng công nghệ thông tin trong giáo dục ở các trường nước ta còn rất hạn chế. Chúng ta cần phải nhanh chóng nâng cao chất lượng, nghiệp vụ giảng dạy, nghiệp vụ quản lí, chúng ta không nên từ chối những gì có sẵn mà lĩnh vực công nghệ thông tin mang lại, chúng ta nên biết cách tận dụng nó, biến nó thành công cụ hiệu quả cho công việc của mình, mục đích của mình. 
 Ở Việt Nam nói chung và trong ngành giáo dục nói riêng việc sử dụng công nghệ thông tin đã trở nên phổ cập và mang tính thường nhật. Với việc giáo dục bộ môn Âm nhạc trong nhà trường phổ thông cũng vậy, trong mỗi tiết học Âm nhạc giờ đây để thoát khỏi cách dạy chay hoặc có chăng là với vài thứ đồ dùng lạc hậu, tính trực quan và thẩm mĩ thấp, người giáo viên có thể khai thác và sử dụng công nghệ thông tin như một công cụ hữu ích để việc giảng dạy Âm nhạc trở nên hấp dẫn và mang tính chuyên nghiệp hơn. Mọi thông tin, tài liệu hỗ trợ cho công việc giảng dạy Âm nhạc có thể khai thác được trên mạng Internet, các bài dạy đều có thể thiết kế trên máy tính... để trong giờ dạy người giáo viên sẽ không còn phải đưa những giáo cụ cũ hay những bức tranh minh họa tĩnh lặng với tính minh họa không cao, hay những bản nhạc với chất lượng thu thanh kém cho học sinh nghe... 
 Vì vậy nhằm phát huy tính tích cực của công nghệ thông tin trong việc giảng dạy môn Âm nhạc, đặc biệt là trong các tiết học Âm nhạc thường thức như: Giới thiệu nhạc sĩ nổi tiếng thế giới; nghe nhạc; giới thiệu nhạc cụ dân tộc; giới thiệu nhạc cụ nước ngoài; tập đọc nhạc... người giáo viên có thể thiết kế bài giảng với các phần mềm hỗ trợ trên máy tính như: PowerPoint (Phần mềm thiết kế các dạng trình chiếu), MuseScore (Phần mềm chép và soạn nhạc), Camtasia (phần mềm làm video), Internet (Mạng toàn cầu khai thác tất cả các thông tin cần có)... 
 Qua việc giảng dạy môn Âm nhạc nhiều năm, thực tế đã chứng minh là chất lượng các giờ học Âm nhạc có sử dụng công nghệ thông tin đều đem lại hiệu quả rất cao. Sự hứng thú trong học tập của học sinh thể hiện rất rõ nét, người giáo viên có nhiều cơ hội để nâng cao và mở rộng lượng kiến thức cần cung cấp cho học sinh... Các dẫn chứng, minh họa chính xác và hiệu quả hơn, cuối tiết học bên cạnh việc dạy và học môn Âm nhạc thì một việc quan trọng hơn đó là học sinh cũng đã một phần nào được giáo dục về thẩm mỹ, thái độ cảm thụ và thưởng thức âm nhạc. Đổi mới phương pháp giáo dục nhằm tích cực hóa quá trình học tập của học sinh. Để thực hiện được điều này, ngoài sự nghiên cứu về phương pháp truyền giảng, phương pháp tổ chức lớp học thì giáo viên cần phải nghiên cứu sử dụng các thiết bị công nghệ các phần mềm hổ trợ dạy học để ứng dụng. Công nghệ thông tin trong trường học được đẩy mạnh ứng dụng trong nhiều năm qua và từng bước nâng cao chất lượng dạy học, góp phần thực hiện đổi mới phương pháp giáo dục. 
 Từ mục tiêu của bộ môn, mục tiêu của năm học này và nhiệm vụ được giao giảng dạy Âm nhạc khối 4, 5 với sự tìm tòi nghiên cứu của bản thân nên tôi với mong muốn mang đến cho học sinh những giờ học Âm nhạc hết sức bổ ích và lý thú. Đó là lý do thúc đẩy bản thân tôi nghiên cứu đề tài này.
 II. Mục đích nghiên cứu:
 Nâng cao chất lượng giáo dục âm nhạc. Giúp cho giáo viên có thể truyền tải cho học sinh những kiến thức phong phú, đa dạng. Âm nhạc trở nên hấp dẫn, chuyên nghiệp hơn. Tạo được sự hứng thú, say mê học tập hơn trong học sinh. 
 III. Phạm vi nghiên cứu, đối tượng nghiên cứu:
-Tôi tập trung nghiên cứu trong phạm vi học sinh khối 4,5 trường Tiểu học Thăng Long.
- Dựa vào kết quả kiểm tra giữa học kì I từ đó lập kế hoạch, xác định thời gian nghiên cứu.
- Tìm các tài liệu liên quan đến phương pháp giảng dạy Âm nhạc phát triển tính tư duy tích cực và sáng tạo
- Soạn thảo nội dung phù hợp với điều kiện về con người và cơ sở vật chất của nhà trường.
- Tiến hành triển khai theo đúng nội dung đã soạn thảo.
- Kiểm tra, đánh giá, rút kinh nghiệm và hoàn thiện bản sáng kiến. Lấy ý kiến đóng góp từ các bạn đồng nghiệp và sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện bản sáng kiến.
PHẦN NỘI DUNG
I. CƠ SỞ LÝ LUẬN
 Xuất phát từ thực trạng giảng dạy Âm nhạc cho học sinh ở lứa tuổi tiểu học. Vấn đề học và kết quả học tập của các em là hết sức quan trọng, điều đó không chỉ phụ thuộc vào chương trình giảng dạy phù hợp mà còn phụ thuộc vào phương pháp truyền thụ của người thầy. Hơn nữa còn phụ thuộc vào ý thức học tập của các em cùng với sự quan tâm chăm sóc, tạo điều kiện của gia đình và toàn xã hội.
 1. Tri giác:
 - Tri giác trẻ em lứa tuổi học sinh tiểu học thường gắn với hoạt động cụ thể như: cầm, nắm, sờ, mó,  “trăm nghe không bằng một thấy, trăm thấy không bằng một làm". Vì thế trực quan sinh động giúp các em có tri giác tốt hơn.
 2. Trí nhớ:
 - Trí nhớ của học sinh tiểu học là trí nhớ trực quan hình tượng, sở dĩ học sinh nhớ được kiến thức bài học đều đến với các em từ 5 giác quan: Thị giác (nhìn); xúc giác (sờ, mó); vị giác (nếm); khứu giác (ngửi); thính giác (nghe). Do đó những hình ảnh và âm thanh trực quan sinh động sẽ giúp các em ghi nhớ bài học nhanh nhất và lâu nhất.
 Tóm lại: Quá trình nhận thức của học sinh tiểu học rất cần đến những phương tiện trực quan sinh động, chính vì đặc điểm đó mà sử dụng đồ dùng dạy học thông qua công nghệ thông tin đối với học sinh tiểu học là rất thích hợp và cần thiết.
II. CƠ SỞ THỰC TIỄN
 Đa số các em học sinh Trường Tiểu học mới được làm quen với âm nhạc trình độ cảm nhận cũng như cảm thụ âm nhạc còn nhiều bỡ ngỡ và không đồng đều, nên còn nhiều nhược điểm khi học tập. Vì vậy người giáo viên phải từng bước giúp các em có được sự tự tin, nắm được các kiến thức, các kỹ năng cơ bản từ đó giúp các em phát triển tai nghe và khả năng thể hiện tốt.
 Dựa vào cơ sở lý luận đã có cùng với thời gian giảng dạy tại trường, tôi đã tìm hiểu khả năng học nhạc của học sinh. Bằng việc quan sát thực tế các giờ học tôi nhận thấy việc tiếp thu các kiến thức Âm nhạc và sự yêu thích học tập bộ môn chỉ rơi vào một số em gọi là có năng khiếu, còn lại các em khác chỉ học theo bản năng phải học nên ít có sự sáng tạo trong vận dụng kiến thức. Trong những năm gần đây, sự bùng nổ việc ứng dụng công nghệ thông tin trên toàn cầu trong mọi phương diện đã trở nên rất phổ biến và không thể thiếu trên mọi lĩnh vực công việc. Nhất là khi đại dịch Covid xảy ra, vào thời điểm đó học sinh không được đến trường để học mà phải học trực tuyến. Vì lẽ đó thì việc ứng dụng công nghệ thông tin để thiết kế những bài giảng điện tử là vô cùng cần thiết nhằm tạo sự hấp dẫn, tạo cho các em cảm thấy hứng thú khi học nhạc.
 III. THỰC TRẠNG ĐỀ TÀI:
 Một số thuận lợi và khó khăn khi thực hiện việc ứng dụng công nghệ thông tin vào giảng dạy bộ môn âm nhạc ở trường tiểu học Thăng Long:
1. Thuận lợi:
* Nhà trường:
 - Luôn với phương châm đi trước đón đầu trong phương hướng, nhiệm vụ giáo dục, trường tiểu học Thăng Long đã sớm triển khai việc ứng dụng công nghệ thông tin vào đổi mới phương pháp dạy học và coi đây là một nhiệm vụ trọng tâm của nhà trường và là tiêu chí đánh giá mỗi giáo viên. 
- Được sự ủng hộ của các cấp, ban ngành, phụ huynh toàn trường hỗ trợ cơ sở vật chất cho nhà trường và đặc biệt là sự quan tâm đầu tư các trang thiết bị hiện đại của Ban giám hiệu nhà trường trong những năm học vừa qua .
- Có máy chiếu, tivi thông minh, hệ thống máy vi tính được nối mạng Internet
* Giáo viên: 
- Là giáo viên được đào tạo chuyên ngành môn Âm nhạc của trường CĐNT Hà Nội khoa sư phạm.
- Có nhiều năm liên tục dạy các khối lớp.
- Được tham gia các lớp tập huấn sử dụng công nghệ thông tin.
- Có chuyên môn vững vàng trong giảng dạy
- Nhiệt tình, sáng tạo, có ý thức đổi mới phương pháp dạy học.
* Học sinh: 
- Đối tượng học sinh đều là các em ngoan
- Học sinh thường rất say mê và hứng thú học tập môn âm nhạc, đặc biệt là những tiết học có sử dụng công nghệ thông tin. 
2. Khó khăn:
- Việc xây dựng và thiết kế 1 bài giảng có sử dụng công nghệ thông tin đòi hỏi người giáo viên phải đầu tư nhiều hơn về thời gian và các điều kiện phục vụ tiết dạy, trước giờ dạy phải chuẩn bị lâu hơn về mọi điều kiện để tiến trình tiết học diễn ra theo dự kiến về mặt thời gian, nội dung kiến thức.
- Giờ học còn bị chi phối và phụ thuộc vào các điều kiện như: Phòng học, nguồn điện, các đồ dùng dạy học cần thiết khác.
 IV. MỘT SỐ PHẦN MỀM HỮU ÍCH ĐỂ ỨNG DỤNG VÀO VIỆC THIẾT KẾ BÀI GIẢNG MÔN ÂM NHẠC:
 Dựa vào các tính năng sẵn có trên máy tính giáo viên có thể thiết kế được nhiều dạng bài để phục vụ việc giảng dạy môn Âm nhạc trong nhà trường phổ thông như:
1. DẠY HÁT:
 Sử dụng phần mềm PowerPoint và MuseScore3 để thiết kế dạng bài dạy hát (Bao gồm cả nhạc và lời). Có thể chèn những hình ảnh tĩnh hoặc động phù hợp với nội dung bài hát như là một giáo cụ trực quan sinh động với tính thẩm mỹ rất cao.
DẠY TẬP ĐỌC NHẠC:
 Sử dụng phần mềm MuseScore 3Audacyti để chép lại các tiến trình như: Luyện tập tiết tấu, luyện tập cao độ, bài tập đọc nhạc, lời ca rồi trình chiếu trên phần mềm PowerPoint theo ý đồ của giáo viên.
 3. DẠY BÀI GIỚI THIỆU NHẠC CỤ:
 Sử dụng mạng Internet kết hợp phần mềm Camtasia khai thác hình ảnh, lịch sử ra đời, tính năng, cách sử dụng của các nhạc cụ dân tộc Việt Nam cũng như các nhạc cụ nước ngoài với âm thanh thực minh họa sau đó tạo thành video lồng nhạc tiếng âm thanh hình ảnh sinh động.
4. DẠY KỂ CHUYỆN ÂM NHẠC, GIỚI THIỆU NHẠC SĨ, NGHE NHẠC
 Sử dụng mạng Internet kết hợp phần mềm Camtasia để khai thác chân dung một số nhạc sĩ nổi tiếng như: Nhạc sĩ Văn Cao, Phong Nhã, Lưu Hữu Phước, Phạm Tuyên ... và các tác phẩm Âm nhạc nổi tiếng của các nhạc sĩ này được thu thanh với chất lượng cao nhằm minh họa bằng âm thanh chuẩn của các tác phẩm này, sau đó tạo thành video lồng nhạc tiếng âm thanh hình ảnh sinh động.
V. BIỆN PHÁP CỤ THỂ: 
 1. BIỆN PHÁP 1 VỚI PHẦN DẠY HÁT:
 Thông thường trong một tiết học dạy hát người giáo viên thường sử dụng tranh ảnh để minh họa cho nội dung và phần nhạc và lời của bài hát được photo to ra rồi treo lên bảng, cách làm này đến nay đã trở nên nhàm chán đối với học sinh. Thực tế với cách giới thiệu bài vẫn là tranh ảnh minh họa nhưng chất lượng những bức ảnh rất cao có thể là ảnh động thì tác dụng của nó đã vượt trội so với cách làm cũ, ví dụ:
 Giới thiệu học hát bài: Thiếu nhi thế giới liên hoan
Nhạc và lời: Lưu Hữu Phước
(Môn âm nhạc lớp 4 )
 Thông qua các hiệu ứng trình chiếu của phần mềm Powerpoint, các bức ảnh này có thể chuyển động theo ý đồ của giáo viên với phần giai điệu của bài hát được lồng ghép trực tiếp có thể phát đồng thời trong quá trình người giáo viên giới thiệu bài.
 Dạy bài hát : “ Thiếu nhi thế giới liên hoan”
 Nhạc và lời: Lưu Hữu Phước 
 ( Môn Âm nhạc Lớp 4)
 Khi cho học sinh tập khởi động giọng giáo viên cũng có thể sử dụng rất nhiều hiệu ứng trong phần mềm Powerpoint. Sau khi giáo viên đã chèn hình ảnh, âm thanh tương ứng với những nốt nhạc cho học sinh khởi động, thì việc cho học sinh khởi động giọng tất đơn giản, hình ảnh sinh động, đẹp mắt, âm thanh rõ ràng chuẩn xác, thì việc khởi động giọng cho học sinh sẽ đạt hiệu quả rất cao và còn giúp cho học sinh tập hát dễ dàng hơn.
Video khởi động giọng:
 Thông qua các hiệu ứng trình chiếu của phần mềm Powerpoint, các bức ảnh này có thể chuyển động theo ý đồ của giáo viên với phần giai điệu của bài hát được lồng ghép trực tiếp có thể phát đồng thời trong quá trình người giáo viên giới thiệu bài. Với việc sử dụng các ứng dụng của hiệu ứng hình ảnh động kết hợp chèn với âm thanh sẽ tạo hiệu quả cao khi hướng dẫn học sinh tập đọc lời ca, hay tập hát và vỗ tay đệm, hoặc gõ đệm. Để hướng dẫn học sinh các cách gõ đệm: Giáo viên có thể sử dụng các hiệu ứng trong Powerpoint để tạo hiệu quả hướng dẫn học sinh luyện hát kết hợp vỗ tay, và gõ đệm theo bài hát đạt hiệu quả tốt nhất.
 Học sinh chỉ cần quan sát sơ đồ trên và nghe giáo viên gợi ý là đã tự biết nhiệm vụ của nhóm mình. Với phần rèn luyện các kỹ năng như vận động phụ họa hoặc tập biểu diễn, tùy thuộc vào nội dung từng bài hát cụ thể mà người giáo viên có thể lồng ghép các video clip vào cho học sinh xem và tự tìm cách vận động phụ họa hay biểu diễn một cách hoàn toàn chủ động và sáng tạo.
 Ngoài ra việc xây dựng các kỹ năng hát nâng cao cũng rất dễ xây dựng trên một sơ đồ trực quan, thay cho việc giáo viên phải giải thích, dẫn giải.
 2. BIỆN PHÁP 2 VỚI PHẦN DẠY TẬP ĐỌC NHẠC:
 Ở lớp 4, 5 chương trình dạy tập đọc nhạc đòi hỏi giáo viên phải lần lượt rèn cho học sinh các kỹ năng cần thiết như: Luyện đọc cao độ, luyện tập tiết tấu, tập đọc nhạc, ghép lời ca. Nếu chỉ đơn thuần treo tranh bài tập đọc nhạc lên