Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp vận dụng công nghệ thông tin nâng cao chất lượng dạy học môn Toán 3

VẬN DỤNG MỘT SỐ PHẦN MỀM THIẾT KẾ BÀI GIẢNG VÀ VẬN DỤNG CÔNG NGHỆ THÔNG TIN NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG DẠY HỌC MÔN TOÁN 3
1. Lý do chọn đề tài
 Toán là môn học quan trọng trong chương trình giáo dục ở bậc Tiểu học. Giảng dạy Toán nói chung và Toán 3 nói riêng là một mắt xích quan trọng mục tiêu giáo dục toàn diện của giáo dục nước ta trong giai đoạn hiện nay. Nghị quyết TW2, khóa VIII của Đảng về định hướng chiến lược giáo dục – đào tạo trong thời kỳ công nghiệp hóa hiện đại hóa và đề ra mục tiêu giáo dục phải trang bị cho HS những gì tốt đẹp nhất cả về vật chất lẫn tinh thần. Cùng với xu thế chung hiện nay, nền giáo dục Việt Nam đang được đổi mới toàn diện và mạnh mẽ nhằm thực hiện 4 khuyến cáo giáo dục trong thế kỷ XXI của UNESCO: “Học để biết, học để làm, học để chung sống, học để khẳng định mình”. 
  Thực tế dạy học Toán nói chung và Toán 3 nói riêng cho thấy còn nhiều giáo viên (GV) chủ yếu sử dụng phương pháp dạy học truyền thống, thuyết trình một chiều, ít đầu tư cho việc đổi mới phương pháp giảng dạy. Với học sinh (HS), bên cạnh một số em tự tìm được cho mình cách học hiệu quả, phần còn lại học tập một cách thụ động, cố gắng ghi nhớ kiến thức máy móc, đối phó không hiểu rõ vấn đề nêu ra trong nội dung bài học. Từ đó, HS dần đánh mất hoặc không có hứng thú học tập, nhận thức, kĩ năng và thái độ đối với môn học này cũng vì thế mà giảm sút. 
  Ngày nay, với sự bùng nổ của công nghệ trong thời đại cách mạng công nghiệp 4.0, việc ứng dụng những lợi ích từ công nghệ thông tin vào giảng dạy đã trở nên cần thiết và tất yếu hơn bao giờ hết. Ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học Toán nói chung và Toán 3 nói riêng cũng mang ý nghĩa to lớn và đang được rất nhiều cơ sở giáo dục, GV và HS quan tâm nghiên cứu nhằm áp dụng. Ứng dụng Công nghệ thông tin trong dạy học Toán 3 để nâng cao chất lượng dạy học và tạo được hứng thú học tập cho HS, theo đó trở thành yêu cầu cấp thiết đối với thực tế dạy và học Toán ở phổ thông hiện nay.
       Bên cạnh đó, viết đoạn văn biểu cảm còn trực tiếp rèn luyện cho học sinh một số đức tính như lòng nhân ái, tính trung thực, sự kiên trìBởi vì nó góp phần phát triển trí tưởng tượng, óc sáng tạo, biết phân biệt: đúng, sai, tốt, xấu, phải, trái Từ đó, nuôi dưỡng tâm hồn học sinh hướng tới cái chân, thiện, mỹ.
 Từ những vấn đề nêu trên, trong quá trình công tác đã suy nghĩ nhằm tìm ra những giải pháp nhằm nâng cao chất lượng dạy học và giúp HS học tập hiệu quả môn Toán 3. Vì vậy, trong năm học này tôi đã mạnh dạn triển khai sáng kiến đề tài: “Một số biện pháp vận dụng công nghệ thông tin nâng cao chất lượng dạy học môn Toán 3”. Những giải pháp thực hiện trong sáng kiến gắn liền với thực tế giảng dạy và đã góp phần nâng cao chất ;lượng dạy và học môn Toán lớp 3.
 2. Mục đích nghiên cứu
 - Đề tài tìm hiểu về một số giải pháp ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học, đồng thời áp dụng vào việc dạy Toán 3 nhằm nâng cao chất lượng kiểm tra đánh giá học sinh.
 - Đồng thời trong quá trình thực hiện đề tài, cô Hồng cũng rút ra một số kinh nghiệm, chia sẻ các hiệu quả và khó khăn của bản thân cùng với đồng nghiệp để từ đó nâng cao hiệu quả giảng dạy môn Toán 3.
 3. Đối tượng và phương pháp nghiên cứu
 3.1. Đối tượng nghiên cứu
 Đề tài tìm hiểu về chương trình môn Toán 3 và phương pháp ứng dụng công nghệ thông tin để nâng cao chất lượng kiểm tra đánh giá môn học này. Do đó, đối tượng nghiên cứu của đề tài chỉ tập trung trong môn Toán 3 và HS lớp 3.
 3.2. Phương pháp nghiên cứu
 - Nghiên cứu tài liệu.
 - Phương pháp đàm thoại.
 - Phương pháp đánh giá và so sánh.
 - Phương pháp trực quan.
 - Phương pháp thực hành.
 - Phương pháp kiểm tra.
 4. Đối tượng khảo sát, thực nghiệm
 HS lớp 3 thuộc các lớp tôi được phân công giảng dạy môn Toán và GV trong, ngoài trường đang giảng dạy môn Toán.
 5. Phạm vi và kế hoạch nghiên cứu
 Phạm vi nghiên cứu
 Đề tài tìm hiểu về chương trình môn Toán 3 và phương pháp ứng dụng Công nghệ thông tin để nâng cao chất lượng dạy học môn học này. Do đó, phạm vi nghiên cứu và áp dụng của sáng kiến tập trung trong một số nội dung, đơn vị kiến thức của môn Toán 3 và HS lớp 3 trường Tiểu học Tân Nhựt 6.
6. Khảo sát tình hình thực tế trước khi thực hiện
Trường Tiểu học Tân Nhựt 6 là trường học đặt trên địa bàn xã Tân Nhựt huyện Bình Chánh thành phố Hồ Chí Minh. Từ khi thành lập cho đến nay, nhà trường đã nhận được nhiều sự quan tâm của địa phương, sự nhiệt tình của Ban đại diện cha mẹ HS và các lực lượng xã hội trong công tác giáo dục cho HS. Nhà trường là đơn vị có tập thể GV đoàn kết nhất trí, có tinh thần trách nhiệm cao, GV đạt chuẩn và trên chuẩn về trình độ chuyên môn, nghiệp vụ. Cơ sở vật chất và thiết bị dạy học được được các cấp quan tâm và bổ sung hàng năm tạo điều kiện cho việc dạy và học nói chung và dạy học Toán nói riêng. Đối với việc nghiên cứu một số giải pháp vận dụng Công nghệ thông tin nâng cao chất lượng giảng dạy môn Toán 3, cùng với kinh nghiệm giảng dạy ở trường trong những năm qua tôi nhận thấy thực tế việc áp dụng các biện pháp trước đây của bản thân và một số GV còn tồn tại một số vấn đề sau:
 - Đối với giáo viên:
 + Phần lớn GV quan tâm tới việc vận dụng công nghệ thông tin nâng cao chất lượng giảng dạy môn Toán 3, song vẫn còn một số GV chưa thực sự quan tâm tới việc đổi mới phương pháp dạy học (PPDH) và chưa áp dụng công nghệ thông tin trong quá trình dạy học của mình.
+ Một số GV quan tâm tới việc vận dụng công nghệ thông tin nâng cao chất lượng giảng dạy môn Toán 3 thì quá trình thực hiện lại chưa đồng đều, thực hiện qua loa, sơ sài, chiếu lệ.
+ Khi thực hiện vận dụng công nghệ thông tin nâng cao chất lượng giảng
dạy môn Toán 3, một số GV còn ngại đổi mới, tiếp thu các phương pháp mới, công cụ và sự tiến bộ của công nghệ thông tin do đó lặp đi lặp lại các phương pháp đã sử dụng dẫn đến hiệu quả chưa cao, HS không có hứng thú học tập.
- Đối với học sinh:
+ HS chưa chủ động, tích cực trong quá trình học tập, đặc biệt là việc rèn luyện các các kỹ năng học tập cơ bản trong môn học.
+ Bên cạnh một số HS có đam mê học tập nói chung và ham tìm hiểu về kiến thức của môn học thì còn nhiều HS chưa tìm được phương pháp học tập, bị động trong việc tự học và tận dụng lợi ích từ Công nghệ thông tin để học tập. 
+ HS chưa thực sự nhận thức được vai trò, tầm quan trọng của việc học tập môn Toán. Từ đó nhận thức, kĩ năng, thái độ và hành vi của các em còn hạn chế. 
Cùng với kinh nghiệm giảng dạy và nhận thức chủ quan của bản thân về những mặt còn tồn tại vừa nêu. Để có căn cứ cụ thể nhằm đề xuất các biện pháp vận dụng công nghệ thông tin nâng cao chất lượng giảng dạy môn Toán 3, tôi đã tiến hành dự giờ và thăm dò ý kiến của 15 đồng nghiệp trong và ngoài trường để đánh giá được mức độ thường xuyên của việc ứng dụng Công nghệ thông tin trong dạy học của GV. Kết quả thu được như sau:
 Thường xuyên vận dụng Công nghệ thông tin nâng cao chất lượng giảng dạy môn Toán 3
Có vận dụng Công nghệ thông tin nâng cao chất lượng giảng dạy môn Toán 3 nhưng không thường xuyên
Chưa bao giờ vận dụng Công nghệ thông tin nâng cao chất lượng giảng dạy môn Toán 3
Số lượng
Tỉ lệ (%)
Số lượng
Tỉ lệ (%)
Số lượng
Tỉ lệ (%)
1
6,6%
10
66.7%
4
26.7%
 
Kết quả thăm dò ý kiến của đồng nghiệp trong và ngoài trường về việc mức độ vận dụng Công nghệ thông tin nâng cao chất lượng giảng dạy môn Toán 3.
Từ kết quả thăm dò trên cho thấy trong quá trình dạy môn Toán 3, rất ít GV đã vận dụng Công nghệ thông tin nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy môn Toán 3 (6,6%). Đặc biệt có nhiều GV chưa bao giờ vận dụng Công nghệ thông tin nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy môn Toán 3 (73%). Mặc dù vậy, hầu hết GV khi được hỏi đều cho rằng việc vận dụng Công nghệ thông tin nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy môn Toán 3 là rất cần thiết.
PHẦN II. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU
1. Cơ sở lý luận
- Vai trò Công nghệ thông tin trong dạy học: Ứng dụng Công nghệ thông tin trong dạy học nói chung và dạy học Toán nói riêng là xu thế và cách thức tất yếu của phương pháp dạy học hiện đại. Ngoài việc khắc phục được những hạn chế của PPDH truyền thống, thì sử dụng Công nghệ thông tin trong dạy học Toán còn có những vai trò cơ bản sau:
- Thay đổi quan điểm về phương pháp dạy học: Nền giáo dục Việt Nam trước nay sử dụng mô hình chuyển giao kiến thức theo cách độc thoại giữa GV với HS. Sử dụng Công nghệ thông tin trong dạy học sẽ thay đổi hoàn toàn các quan điểm về dạy học truyền thống, đồng thời đặt ra cho người GV những yêu cầu đổi mới nhằm đáp ứng đòi hỏi, nhu cầu thực tế của HS, xã hội.
- Thay đổi chất lượng dạy học và học: Ứng dụng Công nghệ thông tin trong dạy học giúp GV trở nên linh hoạt hơn trong quá trình giảng dạy của mình. Thầy cô có thể tương tác với HS ở mọi nơi có sự hiện diện của công nghệ thông tin, không cần e ngại khoảng cách, các yếu tố khách quan khác. Bài giảng được soạn thảo đa dạng với nhiều hình ảnh và gói gọn vào các thiết bị, tránh đi sự cồng kềnh khi phải mang giáo án theo, hoặc khó chỉnh sửa thêm thắt các kiến thức. Thầy cô có thể lưu trữ bài giảng ở nhiều thiết bị, và dễ dàng chỉnh sửa thông tin. Ngoài ra, ứng dụng Công nghệ thông tin trong dạy học còn giúp GV có thể chia sẻ bài giảng với nhiều đồng nghiệp, tiếp thu ý kiến đóng góp để nâng cao chất lượng giáo án. Bên cạnh đó, GV còn được tìm hiểu thêm về những chuyên ngành khác như Tin học, và học hỏi kỹ năng trong dạy học.
- Thay đổi hình thức dạy học: Ứng dụng Công nghệ thông tin trong dạy học phát triển đã mở ra triển vọng lớn trong việc đổi mới các hình thức dạy học. Nếu trước kia GV thường ưu tiên và tập trung nhiều đến khả năng ghi nhớ kiến thức và thực hành kỹ năng vận dụng của HS, thì với việc ứng dụng Công nghệ thông tin sẽ tạo tiền đề cho sự phát triển các kĩ năng và sự sáng tạo trong học tập của HS.
- Thay đổi phương thức quản lý chuyên môn: Công nghệ thông tin có sức mạnh thay đổi việc quản lý giáo dục nói chung và quản lý chuyên môn trong các trường học nói riêng. Thông qua các ứng dụng Công nghệ thông tin ngành giáo dục đang tiến hành tin học hóa quản lý trường học theo hướng ứng dụng các công cụ trực tuyến, công cụ quản lý của cơ quan chủ quản (quản lý GV, HS, quản lý thi, xếp thời khóa biểu, sổ điểm điện tử, sổ liên lạc điện tử). Triển khai đồng bộ ứng dụng Công nghệ thông tin trong quản lý hoạt động đã giúp nâng cao hiệu quả chất lượng của việc trao đổi thông tin hai chiều, giữa đơn vị quản lý và các trường, giữa lãnh đạo nhà trường và GV, giữa tổ chuyên môn với các thành viên, giữa GV và HS.
2. Thực trạng
2.1. Thuận lợi
- Chính sách của Đảng và Nhà nước luôn quan tâm coi trọng công giáo dục ở bậc Tiểu học nói chung và giáo dục môn Toán 3 nói riêng.
- Được sự quan tâm của Ban giám hiệu và các tổ chức, đoàn thể trong nhà trường trong các hoạt động giáo dục.
- Đội ngũ GV nhiệt tình, đa số có năng lực và tâm huyết đối với chất lượng giáo dục nói chung và chất lượng giảng dạy môn Toán nói riêng.
- Cơ sở vật chất, thiết bị, đồ dùng dạy học ngày càng được trường và các cấp quan tâm đầu tư.
- Chương trình môn Toán 3 đã được thực hiện đổi mới do đó việc vận dụng Công nghệ thông tin trong dạy học môn học này đã được nhiều GV quan tâm, nghiên cứu và áp dụng.
- Toán 3 là chương có lồng ghép nhiều kiến thức HS gặp trong đời sống thực tiễn, gần gũi quanh các em.
- HS Phát huy được tư duy trừu tượng, vận dụng kiến thức lý thuyết vào thực hiện các bài tập thực hành.
2.2. Khó khăn
- Nhận thức và nhu cầu học tập môn Toán nói chung và Toán 3 nói riêng của một bộ phận không nhỏ HS còn chưa cao. Đi cùng với đó là kỹ năng tham gia các hoạt động học tập tích cực còn hạn chế, gây khó khăn cho quá trình tổ chức dạy học của GV.
- HS chịu sự ảnh hưởng nền giáo dục gia đình và cộng đồng nơi cư trú, có ít cơ hội được tham gia các hoạt động giáo dục đa dạng, phong phú với đầy đủ điều kiện cơ sở vật chất.
- Kỹ năng trong một học của đại bộ phần HS chưa được hình thành hoặc hình thành không rõ ràng. Dẫn đến khó khăn trong việc triển khai một số hoạt động giáo dục của GV trong môn học nói chung và chương “Động học chất điểm” nói riêng.
- Ứng dụng Công nghệ thông tin trong dạy và học Toán mới chỉ được áp dụng từ phía GV mà hiệu quả từ HS chưa cao do HS chưa chủ động trong việc tận dụng lợi ích từ Công nghệ thông tin trong học tập.
+ Toán 3 là một trong những môn học có nhiều khái niệm mới, khối lượng chương trình lớn trong khi đó thời gian dành cho dạy học các kiến thức mới và áp dụng Công nghệ thông tin trong dạy và học không nhiều.
3. Các biện pháp thực hiện (các biện pháp cá nhân đã áp dụng tại đơn vị trong năm học và đã đem lại kết quả cao).
*Biện pháp 1: Sử dụng CNTT trong soạn kế hoạch bài dạy môn Toán
Kế hoạch bài dạy (KHBD) là dụng cụ dạy học không thể thiếu đối với mỗi người GV. Tuy nhiên, một thực tế là việc soạn KHBD để lên lớp đang tạo ra rất nhiều áp lực cho GV. Bởi nếu hạn chế về kỹ năng và khả năng áp dụng CNTT trong soạn KHBD, sẽ khiến người GV gặp rất nhiều khó khăn trong bối cảnh CNTT đang tác động rất lớn vào mọi mặt của quá trình dạy học.
Hiện nay, có rất nhiều công cụ, ứng dụng, phần mềm CNTT có chức năng
soạn KHBD, hỗ trợ hoạt động giảng dạy cho GV. Một công cụ phổ biến, hiệu quả để giúp GV soạn bài giảng và KHBD lên lớp đó là phần mềm PowerPoint (PP). Phần mềm PP cung cấp đầy đủ các công cụ để thầy cô tạo ra những bài giảng thông qua rất nhiều chức năng, hiệu ứng slide để trình chiếu nội dung bài giảng. Các hiệu ứng chuyển động trong PP được kết hợp với nhiều nội dung khác nhau để tạo nội dung phong phú cũng như ấn tượng, giúp HS dễ tiếp thu bài hơn. Ngoài việc đơn giản hóa và giải phóng vai trò của bảng, PP còn cung cấp cho người học các kênh thông tin cơ bản như: kênh chữ, kênh tiếng, kênh hình, kênh phim mà không phải ứng dụng hay phần mềm nào cũng có thể đáp ứng. Từ đó, khi thiết kế và tổ chức dạy học bằng PP, bài giảng môn Toán của GV sẽ tăng sự hứng thú của HS trong tiết học.
Quá trình sử dụng PP vào dạy học môn Toán, GV cần lưu ý: PP chỉ là công cụ dạy học, nó không thay thế được vai trò và vị trí của người GV; đồng thời cần kết hợp linh hoạt việc dạy học truyền thống với việc sử dụng PP, tránh sa vào tình trạng thầy chiếu trò chép. Môn Toán vốn rất khô khan, khó diễn đạt ngôn ngữ sinh động, vì vậy khi sử dụng PP trong dạy học cũng cần đơn giản, càng ít chữ, số và nội dung trình chiếu trên màn hình càng tốt. Trong dạy học Toán, để tạo hứng thú cho HS thì PP là công cụ có thể đáp ứng được yêu cầu, song GV cũng cần sử dụng kết hợp linh hoạt với các công cụ hỗ trợ khác để phát huy tác dụng tối đa của PP. Ví dụ: khi sử dụng chức năng phát âm thanh trong PP, GV cần kết nối với loa để đảm bảo âm thanh rõ ràng, HS cả lớp đều nghe được; Khi trình chiếu các công thức, hình vẽ cũng cần có màn hình có độ nét cao, rõ ràng
 Ngoài phần mềm PP để soạn KHBD và giảng dạy môn Toán, GV có thể sử dụng các phần mềm khác như: Adobe Presenter, Lecture Maker để soạn bài giảng điện tử theo chuẩn E-Learning.
*Biện pháp 2: Ứng dụng CNTT trong hoạt động giảng dạy Toán
 Sau khi hoàn thành công đoạn soạn bài giảng, giáo án thì ứng dụng CNTT trong giảng dạy cũ