Sáng kiến kinh nghiệm Ứng dụng CNTT trong tổ chức dạy học theo mô hình 5E bài Phản ứng oxi hóa - Khử - Hóa Học 10 THPT

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
ĐỀ TÀI:
ỨNG DỤNG CNTT TRONG TỔ CHỨC DẠY HỌC THEO MÔ HÌNH 5E BÀI “PHẢN ỨNG OXI HÓA – KHỬ” – HÓA HỌC 10 THPT
LĨNH VỰC: HÓA HỌC
SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGHỆ AN TRƯỜNG THPT ĐÔ LƯƠNG 2
=====================
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
ĐỀ TÀI:
ỨNG DỤNG CNTT TRONG TỔ CHỨC DẠY HỌC THEO MÔ HÌNH 5E BÀI “PHẢN ỨNG OXI HÓA – KHỬ” – HÓA HỌC 10 THPT
LĨNH VỰC: HÓA HỌC
Tác giả:
Trần Thu Đông - THPT Đô Lương 2 SĐT: 0985699575
Nguyễn Thị Tứ - THPT Đô Lương 2 SĐT: 0989789059
MỤC LỤC
Nội dung
Trang
PHẦN I: MỞ ĐẦU
1
1. Lý do chọn đề tài
1
2. Mục đích nghiên cứu
2
3. Nhiệm vụ nghiên cứu
2
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
3
4.1. Đối tượng nghiên cứu
3
4.2. Phạm vi nghiêm cứu
3
5. Phương pháp nghiên cứu
3
6. Những đóng góp của đề tài
3
PHẦN II - NỘI DUNG

Chương 1. Cơ sở lý luận và thực tiễn của đề tài
5
1.1. Cơ sở lý luận
5
1.1.1. Cơ sở lý luận về hình thức tổ chức dạy học theo mô hình 5E
5
1.1.2. Khái niệm, đặc điểm về dạy học phát triển năng lực cho học sinh
7
1.1.3. Giới thiệu tính năng mới của phần mềm Class Point trong dạy học
10
1.2. Cơ sở thực tiễn
11
1.2.1. Thực trạng sử dụng phương pháp dạy học phát triển năng lực và vận dụng mô hình 5E trong dạy học Hóa học ở các trường THPT
11
1.2.2. Thực trạng ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học ở trường THPT
12
1.2.3. Thực trạng thái độ học tập và sự tương tác của học sinh trong dạy học ở trường THPT hiện nay
14
1.2.4. Nhận xét
15
Chương 2. Vận dụng quy trình dạy học theo mô hình 5E kết hợp ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học phần Phản ứng oxi hóa khử

16

Nội dung
Trang
2.1. Xây dựng quy trình dạy học theo mô hình 5E nhằm phát triển năng lực trong dạy học Hóa học THPT
16
2.2. Giới thiệu các chức năng của phần mềm Class Point
21
2.2.1. Chức năng tạo phòng học online
21
2.2.2. Công cụ tạo các bài thi trắc nghiệm, trò chơi tương tác với người tham gia phòng học
23
2.2.3. Ứng dụng phần mềm ClassPoint trong các giai đoạn của mô hình dạy học 5E
30
2.3. Ứng dụng phầm mềm Class Point trong tổ chức dạy học theo mô hình 5E bài Phản ứng oxi hóa khử - Hóa học 10 THPT
32
2.3.1. Vị trí đặc điểm bài “Phản ứng Oxi hóa – Khử” – Hóa học 10
32
2.3.2. Định hướng các năng lực hình thành cho học sinh trong dạy học bài “Phản ứng Oxi hóa – Khử”
33
2.3.3. Thiết kế hoạt động dạy học ứng dụng công nghệ thông tin theo mô hình 5E phần ‘‘Phản ứng oxi hóa - khử’’
34
2.4. Khảo sát sự cấp thiết và tính khả thi của các giải pháp đã đề xuất
40
2.4.1 Mục đích khảo sát
40
2.4.2. Nội dung và phương pháp khảo sát
41
2.4.3. Đối tượng khảo sát
41
2.4.4. Kết quả khảo sát về sự cấp thiết và tính khả thi của các giải pháp đã đề xuất
42
2.4.4.1 Sự cấp thiết của các giải pháp đã đề xuất khi khảo sát giáo viên và HS
42
2.4.4.2 Tính khả thi của các giải pháp đã đề xuất khi khảo sát giáo viên và HS
43
Chương 3. Thực nghiệm sư phạm
43
3.1. Mục đích
43
3.2. Đối tượng thực nghiệm
44
3.3. Phương pháp thực nghiệm
44

Nội dung
Trang
3.4. Kết quả thực nghiệm
44
3.4.1.Đánh giá định tính
44
3.4.2. Đánh giá định lượng
45
PHẦN III - KẾT LUẬN
47
1. Kết luận
47
2. Ý nghĩa của đề tài
47
3. Đề xuất, kiến nghị
48
3.1. Đối với học sinh
48
3.2. Đối với giáo viên
48
3.3. Đối với nhà trường
49
3.4. Đối với các sở giáo dục và đào tạo
49
TÀI LIỆU THAM KHẢO
50

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT TRONG SÁNG KIẾN
Nội dung
Viết tắt
Công nghệ thông tin
CNTT
Phương pháp dạy học
PPDH
Giáo viên
GV
Giáo dục đào tạo
GDĐT
Học sinh
HS
Nhà xuất bản
NXB
Trung học phổ thông
THPT
Phương trình phản ứng
PTPƯ
Sách giáo khoa
SGK

PHẦN I. MỞ ĐẦU
Lý do chọn đề tài
Trong những năm gần đây Bộ giáo dục và đào tạo ở Việt Nam chọn là “năm công nghệ thông tin” để đáp ứng nhu cầu của xã hội. Xã hội rất cần những con người có năng lực giải quyết các vấn đề nảy sinh trong thực tiễn cuộc sống, có tư duy chủ động, đồng thời phải có kĩ năng cần thiết để thích ứng được với bối cảnh có nhiều biến động. Như trong mục tiêu chiến lược phát triển giáo dục 2011-2020 theo quyết định số 711/QĐ-TTg ngày 13/6/2012 đã nêu, nền giáo dục của nước ta cần có những đổi mới sâu rộng, toàn diện mọi thành tố của quá trình dạy học hướng đến sự hình thành, phát triển năng - lực và khả năng học tập suốt đời cho học sinh. Mục tiêu của giáo dục cũng phải thay đổi theo để hướng tới học sinh nhiều hơn: “Dạy học phải kết hợp dạy chữ, dạy người và định hướng nghề nghiệp, góp phần chuyển nền giáo dục nặng nề về truyền thụ kiến thức sang nền giáo dục phát triển toàn diện cả về phẩm chất và năng lực, hài hòa đức, trí, thể, mỹ và phát huy tốt nhất tiềm năng của mỗi học sinh”.
Trong thời đại 4.0, việc ứng dụng CNTT trong lĩnh vực giảng dạy đang là vấn đề hấp dẫn có tính thời sự của nhiều trường và nhiều giáo viên. Tuy nhiên hiện nay đa phần giáo viên chỉ ứng dụng CNTT để trình chiếu kiến thức một cách đơn điệu nên quá trình học tập học sinh ít hợp tác, thiếu tập trung vào bài học, cảm thấy nhàm chán dẫn đến chất lượng không cao. Để đáp ứng tương tác trong giảng dạy thì chúng tôi đã tìm đến phần mềm ClassPoint. Đây là một công cụ tương tác mạnh mẽ tích hợp vào Microsoft PowerPoint giúp giáo viên không cần sử dụng quá nhiều phần mềm trong một tiết học mà vẫn đảm bảo yếu tố trình chiếu và tương tác với học sinh, nâng cao hiệu quả trong quá trình dạy học.
Bộ môn Hóa học là bộ môn khoa học thực nghiệm lại mang tính trừu tượng cao, đòi hỏi người học phải hiểu bản chất tận gốc rễ của các lý thuyết cơ bản thì học sinh mới học tốt được. Cho nên giáo viên các môn học thực nghiệm nói chung, Hóa học nói riêng phải thực sự đổi mới phương pháp giảng dạy. Có rất nhiều mô hình, giải pháp được các nhà nghiên cứu đề xuất. Đặc biệt “Thuyết kiến tạo nhận thức” được nhắc đến nhiều với quan điểm xây dựng kiến thức mới dựa trên kiến thức cũ hoặc trải nghiệm được biết trước đó được nhiều nhà nghiên cứu, tìm hiểu. Và quan điểm của thuyết kiến tạo nhận thức là: Học tập là quá trình cá nhân tự hình thành tri thức cho mình, đó là quá trình cá nhân tổ chức các hoạt động tìm tòi, khám phá thế giới bên ngoài và cấu tạo lại chúng dưới dạng sơ đồ nhận thức. Mô hình dạy học dựa trên thuyết kiến tạo nhận thức để xây dựng các giai đoạn học tập đã ra đời, áp dụng rộng rãi trên các nước phát triển đó là mô hình dạy học 5E.
Mô hình dạy học 5E là mô hình dạy học gồm 5 bước được viết tắt bằng 5 chữ E bao gồm: Engage (Gắn kết), Explore (Khảo sát), Explain (Giải thích), laborate (Củng cố) và Evaluate (Đánh giá). Trong mô hình dạy học 5E, giáo viên là người hết sức linh động biết kích thích, gây hứng thú, tạo động cơ cho các em học tập. Còn
học sinh là người tham gia trực tiếp vào các tình huống, làm việc với dụng cụ, thực hành, thu thập thông tin... Học sinh khám phá nội dung học tập thông qua việc giải quyết vấn đề, khám phá khoa học, quan sát, thực hành, giải thích, củng cố ,đánh giá... Dạy học theo mô hình 5E đáp ứng đầy đủ các yêu cầu đổi mới của giáo dục hiện nay là phát triển năng lực hợp tác, năng lực tự chủ tự học, năng lực giải quyết vấn đề sáng tạo.
Bằng trải nghiệm của bản thân trong quá trình dạy học môn hóa học chúng tôi thấy mô hình 5E rất phù hợp để giảng dạy một số chủ đề trong chương trình Hóa học THPT và hiệu quả được nâng cao rõ rệt khi sử dụng công nghệ thông tin trong quá trình triển khai. Với mong muốn phát triển các phẩm chất năng lực của học sinh cũng như đào tạo ra các thế hệ học trò năng động, sáng tạo, bản lĩnh, có năng lực làm việc hợp tác, giải quyết các vấn đề trong thực tiễn, chúng tôi chọn đề tài “Ứng dụng CNTT trong tổ chức dạy học theo mô hình 5E bài “Phản ứng Oxi hóa –Khử” – Hóa học 10 THPT”.
Mục đích nghiên cứu
Xác định những yếu tố tích cực của chu trình dạy học 5E phù hợp với mục tiêu dạy học môn Hóa
Đề tài nghiên cứu, thiết kế và sử dụng công nghệ thông tin trong tổ chức dạy học theo mô hình 5E vào dạy học bài “Phản ứng Oxi hóa – Khử” – Hóa học 10.
Đề tài nghiên cứu phần mềm ClassPoint trong dạy học nhằm đổi mới dạy học theo định hướng phát triển năng lực HS.
Thông qua đề tài giúp bồi dưỡng thêm kiến thức để đổi mới phương pháp dạy học theo công nghệ giáo dục hiện đại.
Nhiệm vụ nghiên cứu
Nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn của đề tài.
Điều tra thực trạng đổi mới phương pháp giảng dạy, ứng dụng CNTT trong dạy học, thực trạng dạy học theo mô hình 5E tại địa bàn công tác.
Điều tra thực trạng học tập của học sinh THPT trong học tập bộ môn Hóa học ở trường THPT.
Nghiên cứu quy trình vận dụng dạy học theo mô hình 5E nói chung và trong môn Hóa học nói riêng.
Cách ứng dụng phần mềm ClassPoint trong dạy học theo mô hình 5E.
Xây dựng tiến trình dạy học bài “Phản ứng Oxi hóa – Khử” – Hóa học 10 theo mô hình 5E có ứng dụng phần mềm “ClassPoint”.
Tiến hành thực nghiệm sư phạm để xem xét khả năng ứng dụng của đề tài trong việc nâng cao hiệu quả dạy học.
Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu
Mô hình dạy học 5E nhằm nâng cao năng lực giải quyết vấn đề cho học sinh trường THPT Đô Lương 2
Ứng dụng phần mềm ClassPoint trong dạy học.
Năng lực chuyên biệt cần hình thành và phát triển cho học sinh trong dạy học môn Hóa học trong chương trình giáo dục phổ thông mới.
Phạm vi nghiêm cứu
Đề tài nghiên cứu, khảo sát việc ứng dụng phần mềm ClassPoint trong dạy học và mô hình dạy học 5E trên địa bàn công tác.
Thời gian nghiên cứu: Áp dụng cho học sinh khối 10 tại đơn vị công tác năm học 2022-2023.
Phương pháp nghiên cứu
Để thực hiện đề tài chúng tôi đã sử dụng các phương pháp sau:
Phương pháp nghiên cứu tài liệu: Phương pháp phân loại tài liệu, phân tích tài liệu, đọc ghi chép, và tóm tắt tài liệu khoa học
Phương pháp điều tra: Phương pháp khảo sát một nhóm đối tượng trên diện rộng để phát hiện các qui luật phân bố các đặc điểm của đối tượng
Phương pháp chuyên gia: Phương pháp tận dụng trí tuệ của đội ngũ những người có chuyên môn để xem xét nhận định bản chất của đối tượng, khám phá một giải pháp tận dụng
Phương pháp nghiên cứu quan sát các sản phẩm hoạt động của học sinh: Phương pháp khoa học sử dụng tri giác thu thập thông tin từ đối tượng
Phương pháp thống kê, phân tích tổng hợp
Những đóng góp của đề tài
Bổ sung và làm sáng tỏ được cơ sở lí luận và thực tiễn về DH mô hình 5E và hoạt động học tập theo hướng phát huy năng lực cho HS.
Đề xuất được quy trình tổ chức dạy học theo mô hình 5E với ứng dụng phần mềm ClassPoint trong giảng dạy môn Hóa học.
Thiết kế các dạng hoạt động học tập theo mô hình 5 E và ứng dụng phần mềm ClassPoint trong dạy học bài “Phản ứng Oxi hóa – Khử” – Hóa học 10 theo hướng phát triển năng lực cho học sinh.
Xây dựng các rubic đánh giá năng lực của học sinh khi tham gia học tập theo mô hình 5E.
Kết quả nghiên cứu đề tài vừa cung cấp cơ sở khoa học thực tiễn, vừa trở thành tài liệu tham khảo trong việc đổi mới PPDH theo định hướng PTNL hiện nay đối với môn Hóa học nói riêng và các môn học nói chung.
PHẦN II. NỘI DUNG
Chương 1. Cơ sở lí luận và thực tiễn
Cơ sở lí luận
Cơ sở lí luận về hình thức tổ chức dạy học theo mô hình 5E
Khái niệm về tổ chức dạy học theo mô hình 5E
Mô hình dạy học 5E, được phát triển vào năm 1987 bởi tiến sĩ Rodger W. Bybee và các cộng sự trong tổ chức giáo dục Nghiên cứu Chương trình Khoa học Sinh học, thúc đẩy học tập hợp tác, tích cực trong đó học sinh làm việc cùng nhau để giải quyết vấn đề và điều tra các khái niệm mới bằng cách đặt câu hỏi, quan sát, phân tích và đưa ra kết luận.
5E là thuật ngữ viết tắt của 5 từ bắt đầu bằng chữ E trong tiếng Anh: Engage (gắn kết), Explore (Khảo sát), Explain (Giải thích), Elaborate (Củng cố) và Evaluate (Đánh giá).
Mô hình dạy học 5E là mô hình dạy học gồm 5 giai đoạn: gắn kết, khảo sát, giải thích, củng cố và đánh giá. Năm giai đoạn được xây dựng dựa trên thuyết kiến tạo nhận thức của quá trình học, theo đó học sinh xây dựng các kiến thức mới dựa trên các kiến thức hoặc trải nghiệm đã biết trước đó.
Đặc điểm của mô hình dạy học 5E
Đây là quy trình gồm 5 bước như sau:
Bước 1: Gắn kết (Engage): Trong giai đoạn đầu của chu kỳ học tập, giáo viên tìm hiểu nhanh về kiến thức đã biết của học sinh. Để kích thích sự tích cực, chủ động của HS khi tìm hiểu về một nội dung học tập GV phải chuẩn bị trước các đồ dùng học tập tạo sự chú ý hứng thú tìm tòi khám phá ở học sinh: Ví dụ như chuẩn bị các tranh ảnh, các đoạn phim các thí nghiệm, mẫu vật, bộ câu hỏi định hướng, bài tập tình huống, bảng biểu, số liệu thực tế, các hiện tượng thực tế ...có liên quan trực tiếp tới nội dung học tập để HS có thể khám phá và tìm hiểu được nội dung học tập một cách dễ dàng và lý thú.
Giai đoạn này cho phép học sinh gắn kết, liên hệ với các trải nghiệm và quan sát thực tế mà các em đã trải qua. Trong bước này các khái niệm mới cũng sẽ được giới thiệu cho các em học sinh
Bước 2: Khảo sát (Explore):Trong giai đoạn này học sinh chủ động khám phá các khái niệm mới thông qua các trải nghiệm học tập cụ thể. Giáo viên cung cấp những kiến thức hoặc trải nghiệm mang tính cơ bản, nền tảng, dựa vào đó các kiến thức mới có thể bắt đầu. Khi đã có trong tay những đồ dùng dụng cụ học tập, GV phải hướng dẫn HS khảo sát tức là bắt tay vào tìm hiểu những vấn đề có liên quan tới nội dung học tập: Có thể là việc quan sát tranh, phim ảnh hay làm thí nghiệm giải bài tập tình huống, trả lời câu hỏi, phân tích các số liệu các hiện tượng thực tế...vận
dụng những kiến thức đã học, những thực tế đã biết và những gợi ý của thầy để hiểu đúng những vấn đề của nội dung học tập.
Bước 3: Giải thích (Explain):Khi đã có những chính kiến riêng của mình HS chủ động thảo luận nhóm để có thể giải thích những băn khoăn thắc mắc của mình, của bạn để hiểu rõ hơn và đúng đắn nhất vấn đề của nội dung học tập và xây dựng thành các định nghĩa, khái niệm, quy luật, quá trình...
Bước 4: Phát biểu (Elaborate): Sau khi tìm hiểu nội dung học tập để có thể ghi nhớ, khắc sâu kiến thức GV hướng dẫn cho HS phát biểu vấn đề, ý kiến, nhận định của bản thân, của nhóm, vận dụng kiến thức vào thực tế giải quyết các vấn đề liên quan hay phân tích tổng hợp sâu chuỗi các vấn đề với nhau...phát biểu một mô hình hay một quy trình công nghệ mới dựa vào kiến thức đã thu nhận từ nội dung học tập.
Bước 5: Đánh giá (Evaluation): Khi HS đã được cử phát biểu ý kiến của mình, GV nên để các HS khác đánh giá, bổ sung cho bạn học từ những sai lầm của bạn sau đó GV là người cuối cùng chốt đáp án và định hướng cho HS những đường hướng, cách thức học tập ở các nội dung tiếp theo. Giai đoạn này nhằm mục đích ghi nhận kết quả và điều chỉnh cho các bài học tiếp theo
Ưu điểm của mô hình dạy học 5E
Đối với các chương trình giáo dục nhất là đối với các bộ môn khoa học tự nhiên mô hình 5E trở thành một công cụ hữu hiệu giúp cho cả người học và người dạy đều cảm thấy tiếp nhận bài học có tính hệ thống, liền mạch, có cơ hội phát triển theo tâm lý tự khám phá và kiến tạo kiến thức cụ thể như sau:
- Hiệu quả mô hình 5E đối với học sinh:
+ Khi được học theo mô hình 5E các học sinh cảm thấy dễ nhớ các kiến thức và bài học hơn
+ Giải quyết thành công các vấn đề học tập, kích thích hứng thú học tập của học sinh
+ Hợp tác với bạn trong quá trình học tập, tự đánh giá, tự điều chỉnh vốn tri thức của bản thân
+ Mô hình này còn giúp tăng đáng kể kết quả học tập và duy trì t