Sáng kiến kinh nghiệm Ứng dụng Công nghệ thông tin có hiệu quả góp phần nanag cao chất lượng dạy học cấp THCS

 ứng dụng CNTT có hiệu quả góp phần nâng cao chất lượng dạy học cấp THCS.
 Đặt vấn đề:
 Nhận thức được tác động rất lớn của CNTT với việc hiện đại hóa giáo dục và đổi mới phương pháp dạy học .Bộ GD-ĐT ra chỉ thị 29/2001/CT-BGD tăng cường giảng dạy ứng dụng CNTT trong GD-ĐT ở tất cả các cấp học trong đó có cấp THCS. 
Thực hiện chủ trương của ngành GD về việc ứng dụng CNTT trong dạy học .Mấy năm gần đây phong trào ứng dụng CNTT ngày càng được phát triển mạnh lan tỏa khắp các tỉnh thành.
Trong điều kiện khó khăn về CSVC và trang thiết bị hiện đại . Để giáo viên đổi mới phương pháp dạy học và ứng dụng CNTT có hiệu quả trong nhà trường là một vấn đề mà BGH nhà trường rất trăn trở và tìm hướng đi đúng cho GV thực hiện .Muốn giáo viên có niềm đam mê về CNTT và ứng dụng có hiệu quả trước hết người quản lý cần phải hiểu rõ tầm quan trọng của việc đổi mới dạy học và vai trò ứng dụng CNTT vào dạy học .Từ đó giúp giáo viên hiểu được thế nào là đổi mới dạy học và muốn đổi mới dạy học giáo viên cần phải làm gì .Đồng thời nhà trường phải tạo điều kiện về CSVC để thực hiện việc đổi mới của giáo viên dễ dàng hơn.Ngoài ra việc trao đổi kinh nghiệm giữa các giáo viên góp phần nâng cao trình độ tin học cho giáo viên cũng phải dặc biệt quan tâm . Khi bắt tay vào tổ chức chuyên đề hướng dẫn cho giáo viên thiết kế bài giảng điện tử nhiều giáo viên tỏ ra rất mệt mỏi và lúng túng , nhiều giáo viên chưa phân biệt được bài giảng điện tử và giáo án điện tử khác nhau như thế nào? Trong thời gian qua đã có nhiều tiết dạy thành công mang hiệu quả cao.Hiện nay bài giảng Bạch kim đã thu hút được sự tham gia của đông đảo giáo viên cả nước và phát triển với tốc độ nhanh về số lượng các bài giảng cũng như các thành viên tham gia.
Thực tế cho thấy việc ứng dụng CNTT trong dạy học của giáo viên còn gặp lúng túng .Bên cạnh một số giờ dạy thành công vẫn còn nhiều giờ dạy tuy đã có sự đầu tư chuẩn bị rất công phu ,tốn nhiều công sức nhưng do áp dụng tùy tiện ,tràn lan,máy móc và lạm dụng CNTT nên hiệu quả dạy học không cao thậm chí nhiều khi còn phản tác dụng .
Thông qua việc ứng dụng CNTT vào giảng dạy các bộ môn cấp THCS qua quá trình chỉ đạo hoạt động chuyên môn về ứng dụng CNTT vào giảng dạy tôi xin đưa ra kinh nghiệm nhỏ để giáo viên sử dụng CNTT có hiệu quả .
 Giải quyết vấn đề : 
Nguyên nhân dẫn đến giờ dạy ứng dụng CNTT chưa cao là: 
Giáo viên lạm dụng CNTT làm ảnh hưởng tới chất lượng giờ dạy .
Giáo viên sử dụng kiểu chữ , màu sắc , phông nền rất tuỳ tiện không đảm bảo tính sư phạm .Có nhiều giáo viên đã sử dụng 4 đến 5 kiểu chữ và màu sắc khác nhau trong 1Slide . Có nhiều giáo viên chọn màu chữ và phông nền quá tối khiến học sinh khó theo dõi ,lại có những kiểu ,phông chữ màu sắc quá sặc sỡ ,rất nỗi và ấn tượng không ăn khớp với nội dung bài dạy .Việc dùng màu sắc ,kiểu dáng, phông nền và chữ tùy tiện trên tuy có thể gây sự tò mò ,chú ý của học sinh nhưng không có tác dụng tích cực tới việc học tập của các em.Ngược lại nó còn phản tác dụng vì làm phân tán sự tập trung chú ý của học sinh vào nội dung kiến thức bài học .
- Giáo viên sử dụng quá nhiều Slide trong một giờ học. Việc sử dụng nhiều trang như thế khiến các em ở lứa tuổi THCS không thể kịp theo dõi , suy nghĩ và nắm bắt nội dung kiến thức . 
- Trình chiếu tranh ảnh, băng hình với số lượng và thời lượng khá lớn trong một tiết khiến giờ học trở thành giờ xem phim ảnh, học sinh không tập trung suy nghĩ về câu chữ trong tác phẩm văn học (môn văn) mà chỉ chú ý và bị ám ảnh bởi các hình ảnh được xem.
- Giáo viên không chú ý đến đặc trưng bộ môn và hiểu chưa thật đúng về bản chất của việc đổi mới phương pháp dạy học nên việc ứng dụng CNTT rất tùy tiện.
 Mỗi môn học, mỗi bài học đều có một đặc thù khác nhau và do đó cách thức, tình huống ứng dụng CNTT cũng rất khác nhau. “ Tiết học được lựa chọn phải có tình huống dạy học ứng dụng CNTT có hiệu quả”. Nếu không biết lựa chọn thì việc ứng dụng CNTT sẽ làm giảm chất lượng tiết dạy. Thật đáng tiếc là nhiều giáo viên đã không chú ý đến điều này.
 - Giáo viên sử dụng các tranh ảnh và băng hình trình chiếu không phù hợp với nội dung học tập do đó không có tác dụng kích thích, dắt dẫn học sinh vào việc tìm hiểu nội dung của bài học.
 - Ví dụ: dùng tranh ảnh, băng hình để minh họa cho ý thơ, văn. Đây là điều thường thấy trong các giờ dạy văn có ứng dụng CNTT. Nhiều giáo viên có thói quen đọc nội dung tác phẩm thấy trong tác phẩm có nói đến điều gì là đi sưu tầm bằng được hình ảnh về nội dung đó để khi lên lớp nói tới nội dung nào thì đưa hình ảnh đó lên minh họa. 
 Không ít giáo viên quan niệm rằng càng trình chiếu nhiều càng đưa ra được nhiều hình ảnh minh họa thì giờ dạy càng đạt chất lượng cao. ở một số tiết dạy dự thi giáo viên giỏi cấp huyện, giáo viên trẻ chưa có kinh nghiệm trong quá trình dạy vừa trình chiếu vừa viết lại nguyên nội dung trình chiếu lên bảng .Làm thế vừa mất thời gian vừa đọc chép. ở một số bộ môn như môn hóa học :thì việc khai thác và sử dụng các thiết bị dạy học vào các tiết dạy thực hành và kiến thức bài mới là rất quan trọng. Nếu người giáo viên chưa nắm rõ và phân loại các dạng bài: lý thuyết, ôn tập, luyện tập , thực hành thì việc ứng dụng CNTT và phối hợp sử dụng thiết bị dạy học nhiều chỗ còn bất hợp lý. 
Ví dụ: khi giảng dạy bài chất béo thì những thí nghiệm để xác định tính chất vật lý của chất béo: không tan trong nước, tan trong xăng, tan trong benzen thì giáo viên phải làm thí nghiệm biểu diễn hoặc giáo viên yêu cầu học sinh làm thí nghiệm thì giáo viên lại trình chiếu hình ảnh và dựa vào hình ảnh để thuyết trình. Phải chăng những phản ứng hóa học mang tính độc hại mà hiện nay có các thí nghiệm mô phỏng thì việc ứng dụng CNTT để trình chiếu cho học sinh quan sát các bước thí nghiệm rất phù hợp và có hiệu quả.
ở bộ môn anh văn khi dạy lớp 9 bài 6 (môi trường) bài 9 (thảm họa thiên nhiên) thì giáo viên có thể ứng dụng CNTT để trình chiếu các hình ảnh minh họa dắt dẫn vào nội dung trọng tâm của bài học rất sinh động và hiệu quả. Môn văn học một số tình huống giáo viên nên sử dụng CNTT trong giờ dạy tác phẩm văn học. Có những tiết văn có ứng dụng CNTT thành công phải căn cứ vào đặc trưng bộ môn và việc đổi mới phương pháp dạy học có thể ứng dụng CNTT ở một số tình huống sau: 
Trong phần giới thiệu tác giả tác phẩm. Mỗi tác phẩm văn chương đều được ra đời trong những bối cảnh lịch sử văn hóa, xã hội cụ thể. những yếu tố đó được thẩm thấu chắt lọc thông qua lăng kính của nhà văn để đi vào tác phẩm. Vốn kiến thức về những lĩnh vực này của học sinh THCS còn hạn chế. Bởi thế để giúp học sinh tìm hiểu một tác phẩm văn chương cụ thể chúng ta cần hướng dẫn cho học sinh tìm hiểu bối cảnh ra đời của tác phẩm và tiểu sử của nhà văn. CNTT có thể hỗ trợ đắc lực cho giáo viên phần này. Tuy vậy không phải tác phẩm nào cũng cần thiết ứng dụng CNTT mà phải chọn lựa những tình huống cần thiết. ở phần giới thiệu tác giả chỉ nên ứng dụng CNTT khi cần đưa ra một số hình ảnh về chân dung, quê quán tác giả có liên quan đến việc hiểu tác phẩm có tác dụng cho học sinh trong việc nhận thức về tác phẩm. ở trường hợp này CNTT có ưu thế rất lớn. Hoặc chúng ta có thể chèn và trình chiếu một vài bức tranh, ảnh hoặc một đoạn phim .
Môn lịch sử: Để khai thác hiệu quả bản đồ, phim tư liệu thì có thể đưa một số đoạn phim trong khoảng thời gian 2 -> 3 phút để trình chiếu. Ví dụ: bài 29 của lớp 8 trình chiếu đoạn phim quá trình bóc lột của thực dân Pháp. Hoặc đoạn phim hoạt động của Nguyễn ái Quốc từ 1911 - 1917. So với việc treo tranh ảnh hoặc sử dụng đầu đĩa, màn hình thì CNTT có tác dụng vượt trội vừa nhanh gọn đỡ tốn công và thời gian đồng thời đã làm sống lại những khoảnh khắc thật cảm động trong các đoạn phim trên.Từ đó học sinh nhớ, hiểu sâu sắc hơn nên giờ dạy đạt hiệu quả. Trong phần cũng cố luyện tập giáo viên có thể dùng câu hỏi trắc nghiệm dùng các hiệu ứng của kênh chữ về sơ đồ Grap để hướng học sinh chú ý khắc ghi những nội dung vấn đề chính cần ghi nhớ. Phần cũng cố ở một số các bộ môn đưa nội dung cần nắm của bài học thiết kế dạng trắc nghiệm bằng các trò chơi ô chữ, ai là triệu phú, nhận diện lịch sử Đối với những giáo viên thành thạo ứng dụng CNTT có thể lồng ghép vừa sử dụng đèn chiếu, máy chiếu thiết bị dạy học thì tiết học sẽ mang lại hiệu quả. Tuy vậy vẫn còn rất nhiều giáo viên chưa phân biệt rõ giáo án điện tử khác bài giảng điện tử như thế nào. Do đó trong khi thiết kế một giáo án điện tử để dạy thao giảng, thanh tra ,thi giáo viên giỏi giáo viên còn lúng túng . Tôi xin đưa ra khái niệm để phân biệt GAĐT và BGĐT.
Khái niệm GAĐT: Là bản kế hoạch của một tiết lên lớp trong đó nêu rõ các bước chú yếu trong công việc của giáo viên và học sinh trên lớp, đồng thời cũng nêu được một cách vắn tắt nội dung và phương pháp của công việc đó nhằm đạt được mục đích cụ thể và rõ ràng mà giáo viên xác định trước theo yêu cầu của chương trình học. Vậy GAĐT và BGĐT là hai khái niệm khác nhau. Trong đó giáo án là bản kế hoạch của một tiết lên lớp còn bài giảng là việc thực thi bản kế hoạch đó. GAĐT và BGĐT là hai khâu của quá trình dạy học có sự hỗ trợ của máy vi tính và các công cụ đa phương tiện. GAĐT là bản thiết kế kịch bản của giáo viên đã được chuẩn bị từ trước ( ở nhà) cho buổi học sẽ diễn ra trên lớp học. Còn bài giảng điện tử là hình thức dạy học trên lớp thông qua GAĐT có sự hỗ trợ của các công cụ đa phương tiện, nhưng đã được giáo viên vận dụng một cách linh hoạt, mềm dẻo sáng tạo theo tình huống sư phạm, kết hợp với các phương pháp truyền thống hiệu quả. Nếu chúng ta đồng nhất khái niệm GAĐT với BGĐT sẽ dễ gây ngộ nhận cho nhiều giáo viên khi cho rằng có thể thay thế hoàn toàn “ giáo án truyền thống” thậm chí thay cho phấn trắng bảng đen, các loại đồ dùng trực quan khác và cả vai trò của giáo viên trong khâu tổ chức, điều khiển hoạt động nhận thức của học sinh. Vì mọi thứ đã được thiết kế và lưu sẵn trên máy tính. khi dạy học trên lớp giáo viên chỉ cần nhấn chuột trình chiếu rồi đọc lại những nội dung ấy trên màn hình cho học sinh chép ( những nội dung đã được GV đánh máy trên các slide ở nhà). Đây thực sự là một quan niệm sai lầm không những không từ bỏ được lối dạy học truyền thống “ thầy đọc, trò chép” mà còn sáng tạo ra 1 PPDH mới tệ hại hơn là “ thầy kích chuột và đọc để trò nhìn trò chép. Vì thế BGĐT nên được hiểu là một phương tiện dạy học hiện đại trong đó nội dung của bài học 
đã được số hóa, chương trình hóa trong môi trường đa phương tiện ,nhằm hỗ trợ cho bài giảng trên lớp của giáo viên đạt hiệu quả cao theo một kế hoạch giảng dạy đã được chuẩn bị từ trước dó là GAĐT. Bài giảng điện tử cũng là một quá trình lên lớp của GV có sự hỗ trợ đắc lực của các phương tiện ĐT nhằm bảo đảm cho việc thực hiện các nhiệm vụ dạy học trong những tình huống sư pham linh hoạt, thể hiện sự tương tác đa chiều có kết hợp với các phương pháp dạy học truyền thống và hiệu quả. GAĐT chủ yếu hỗ trợ thực hiện nhiệm vụ của bài học nghiên cứu các kiến thức mới, do đó nó cần phải gồm các yếu tố cơ bản của một giáo án thông thường mà giáo viên từng soạn.
Cách thiết kế giáo án điện tử
Nắm vững những đặc trung của một giáo án thông thường và GAĐT. Việc thiết kế giáo án theo hướng phát huy tính tích cực của học sinh cần tuân thủ các qui trình sau: 
Bước 1: Chuẩn bị ở nhà: giáo viên cần thực hiện các công đoạn:
 nghiên cứu SGK để xác định rõ mục tiêu yêu câù của bài học về mặt kiến thức, tư tưởng, thái độ, kỷ năng.
Tìm hiểu nội dung bài viết trong SGK để xác định kiến thức cơ bản của bài học qua đó biết được kiến thức nào học sinh phảI biết( chuẩn kiến thức) kiến thức nào học sinh nên biết và có thể biết ( kiến thức mở rộng) và khắc sâu.
Sưu tầm chọn lọc và xử lý số hóa các nguồn tư liệu ( kênh chữ, kênh hình, kênh âm thanh) có liên quan đến kiến thức cơ bản đã được xác định trước đó nhằm phục vụ cho việc thiết kế GAĐT. Xử lý xong có thể gói vào thư mục và đặt tên cóp vào USB hoặc in ra đĩa CD.
Bước 2: Xây dựng cấu trúc và viết kịch bản để thực hiện. Bài giảng ĐT sử dụng hiệu quả trên lớp phù thuộc lớn vào ý tưởng sư phạm của mỗi giáo viên. Trên cơ sở những công đoạn đã thực hiện ở bước 1 bằng kinh nghiệm trình độ chuyên môn và ý tưởng sáng tạo, giáo viên phải lập dàn ý đề cương chi tiết, dự kiến bố cục về (số lượng slide trình chiếu cho phù hợp với khối lượng kiến thức cơ bản ). Chọn hình thức thể hiện nội dung kiến thức dưới dạng bảng so sánh, hay sơ đồ hóa kiến thức. 
Việc xây dựng cấu trúc GAĐT và viết kịch bản trên giấy sẽ rút ngắn thời gian thiết kế giáo án trên máy vi tính của GV và không bị rối.
Bước 3: Thiết kế giáo án ĐT trên máy theo kịch bản đã xây dựng. Công đoạn này chiếm khá nhiều thời gian. Thể hiện trình độ kỷ thuật công nghệ, mang tính mỹ thuật sư phạm và tương tác cao. một giáo án điện tử có cấu trúc và kịch bản hay giàu nguồn tư liệu hình ảnh nhưng nếu giáo viên kém về kỷ thuật 
máy tính, hoặc lạm dụng, yếu CNTT thì khi thiết kế BGĐT sẽ sử dụng
không hiệu quả, ít có tác dụng giáo dục. Xuất phát từ đặc trưng các bộ môn và từ câu phương châm của dân gian “ tôi nghe – tôi quên , tôi nhìn – tôi nhớ, tôi làm – tôi hiểu” .
. 
Bước 4: Xem lại kịch bản GAĐT trên máy tính và chạy thử. Khi đã hoàn thành việc thiết kế GAĐT trên máy tính theo kịch bản phác thảo. Giáo viên mở file bài soạn rà soát lại nội dung các slide và trình chiếu thử từng phần, đối chiếu với giáo án viết tay để điều chỉnh font chữ, kênh hình hiệu ứng, màu sắc, lỗi chính tả sao cho hợp lý với mục tiêu và kế hoạch sư phạm đề ra.
Bước 5: Viết bản tóm tắt và hướng dẫn sử dụng kịch bản GAĐT. 
Nhiều giáo viên chủ quan cho rằng GAĐT do mình thiết kế, xuất phát từ ý tưởng của bản thân nên không nhất thiết phải viết bản tóm tắt và hướng dẫn sử dụng. Quan niệm này không đúng vì GAĐT sẽ được GV sử dụng nhiều lần ở các năm học kế tiếp trên cơ sở có thể điều chỉnh cho phù hợp. Nếu sau khi thiết kế xong GV không thực hiện theo bước này khi lên lớp có thể lúng túng và sẽ rất dễ quên ở những lần sử dụng sau. Ví như không nhớ kênh hình được liên kết ở đâu. Hơn nữa là để chia sẽ kinh nghiệm cho các đồng nghiệp về sản phẩm GAĐT của mình, việc làm này lại càng trở nên cần thiết.
Sau khi đã nghiên cứu tìm hiểu về hướng đi soạn GAĐTvà thiết kế BGĐT tôi nhận thấy rằng để một giờ dạy có ứng dụng CNTT đạt hiệu quả cao cần lưu ý một số điểm sau:
Trình chiếu tranh ảnh, băng hình, thí nghiệm mô phỏng, hình ảnh minh họa phải biết lồng ghét một cách hợp lý và tránh thừa, trùng lặp với SGK.
Không trình chiếu quá nhiều gây ảnh hưởng lớn đến sự phân bố thời gian và phản khoa học. 
Không dùng màu sắc, font nền kiểu chữ quá cầu kỳ rắc rối làm phân tán sự tập trung chú ý của học sinh vào các nội dung cơ bản của bài dạy.
Các slide phải được thiết kế đẹp, sáng rõ, hấp dẫn và có tác dụng hướng học sinh tập trung chú ý vào các nội dung chính của bài học.
Số lượng và tốc độ trình chiếu các slide không quá nhanh, không quá nhiều mà phải có mức độ, phù hợp với từng nội dung học tập, từng lớp học, từng khối học để học sinh kịp quan sát, tìm hiểu, suy nghĩ và ghi lại nội dung cơ bản của bài học. Tùy đặc trưng của bộ môn và các dạng bài giáo viên sử dụng các công cụ đa phương tiện