Sáng kiến kinh nghiệm Ứng dụng công nghệ thông tin trong đọc – hiểu văn bản khi dạy học trực tuyến

MỤC LỤC
Nội dung
Trang
PHẦN A. ĐẶT VẤN ĐỀ
4
LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI
4
MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU
4
ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU
5
Đối tượng nghiên cứu
5
 Phạm vi nghiên cứu
5
PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
6
Hệ thống phương pháp nghiên cứu lý luận
6
Hệ thống phương pháp nghiên cứu thực tiễn
6
PHẦN B. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
7






CƠ SỞ LÝ LUẬN
7
 1.1 Công nghệ thông tin với việc đổi mới phương pháp dạy học
7
1.2 Vai trò của việc ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học
7
1.3 Ứng dụng CNTT trong tổ chức dạy học Đọc – hiểu văn bản
7
CƠ SỞ THỰC TIỄN
8
2.2. Thực trạng các tiết học Ngữ văn ở trường THCS
9
 2.1. Những thuận lợi và khó khăn trong việc ứng dụng CNTT trong giảng dạy bộ môn Ngữ văn ở trường THCS hiện nay
9
 III. BIỆN PHÁP TIẾN HÀNH ỨNG DỤNG CNTT VÀO DẠY HỌC NGỮ VĂN Ở TRƯỜNG THCS
10

 3.1. Tìm kiếm và xây dựng kho học liệu , bài giảng điện tử
10
3.2. Xây dựng các giờ học Ngữ văn ứng dụng CNTT
14
3.3. Một số lưu ý trong quá trình giảng dạy
19

PHẦN C. KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ
21
I. Hiệu quả của các biện pháp đã triển khai của sáng kiến kinh nghiệm

21
II. Kết luận

23
 III.Khuyến nghị
24

PHỤ LỤC
25


DANH MỤC VIẾT TẮT
Công nghệ thông tin
CNTT
Trung học cơ sở
THCS
Phương pháp dạy học
PPDH
Giáo viên
GV
Học sinh
HS

PHẦN A. ĐẶT VẤN ĐỀ
I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI
	Trong thời gian gần đây, tình hình dịch bệnh Covid – 19 đang diễn biến phức tạp, ảnh hưởng đến quá trình dạy và học của giáo viên và học sinh. Trước tình hình đó, dạy học trực tuyến là hình thức phù hợp với thực tế. Với phương châm "tạm dừng đến trường không dừng học", những tháng đầu năm, mặc dù học sinh không đến trường do dịch Covid-19 nhưng vẫn được tiếp cận với kiến thức, với thầy cô giáo, được kết nối qua môi trường mạng. Quá trình triển khai dạy và học trực tuyến vừa qua khẳng định ngành giáo dục có nhiều tiềm năng, thế mạnh để ứng dụng công nghệ thông tin để chất lượng giờ học trực tuyến được nâng cao hơn.
 Trong lĩnh vực giáo dục cũng có sự đổi mới toàn diện và sâu sắc. Ngược dòng thời gian trở về với những giờ dạy học văn theo phương pháp truyền thống, chúng ta dễ dàng nhận thấy một không khí hết sức lí tưởng: Thầy miệt mài giảng bài, trò chăm chú theo dõi, ghi chép ... Cách dạy và học ấy khiến học sinh trở nên thụ động trong việc tiếp thu kiến thức. Do đó, cần phải thay đổi khi xã hội hiện nay cần những con người năng động, có nhiều kỹ năng để bắt nhịp được với cuộc sống hiện đại. Vì vậy, phương pháp dạy học mới đã thay thế cho phương pháp dạy học truyền thống, trong đó, người thầy chỉ là người truyền thụ kiến thức, học trò là người chủ động tiếp nhận kiến thức; dạy học theo hướng phát triển năng lực học sinh; dạy học bằng cách tổ chức đa dạng các hoạt động dạy học, dạy học theo hướng tích hợp liên môn. v.v... Những PPDH theo cách tiếp cận kiến tạo, phương pháp dạy học dự án, dạy học giải quyết vấn đề các có điều kiện để ứng dụng công nghệ thông tin và trò chơi học tập rộng rãi. Đặc biệt là trong hoàn cảnh dịch Covid 19, HS phải học online với các thiết bị điện tử - đây cũng là lúc để HS tiếp cận nhiều hơn, sâu hơn với công nghệ thông tin và các trò chơi học tập. 
 Là một giáo viên giảng dạy môn Ngữ Văn, bản thân tôi luôn trăn trở với suy nghĩ làm thế nào để giờ dạy của mình thu hút được sự chú ý của học sinh, làm thế nào để tiết học sinh động hấp dẫn ? Đặc biệt để giờ học trực tuyến không khô khan, nhàm chán, tương tác một chiều thì nhờ sự xuất hiện của công nghệ thông tin đã giúp tôi tháo gỡ những băn khoăn này.
Thực tế hiện tại, có rất nhiều các phần mềm hỗ trợ như Padlet, Canva, Quizzi, World Wall; Blooket khi tìm hiểu, tôi nhận thấy ưu điểm nổi trội của việc ứng dụng công nghệ thông tin trong trong dạy học là giúp giáo viên nâng cao tính sáng tạo và trở nên linh hoạt hơn trong quá trình giảng dạy của mình. Những ngân hàng dữ liệu kiến thức khổng lồ và đa dạng được kết nối với nhau đã tạo điều kiện thuận lợi cho việc soạn giảng của giáo viên. Ngoài ra, các thầy cô không chỉ bó buộc trong khối lượng kiến thức hiện có mà còn được tìm hiểu thêm về những chuyên ngành khác như tin học và học hỏi các kỹ năng sử dụng hình ảnh, âm thanh trong việc thiết kế bài giảng. Với môi trường đa phương tiện đã phát huy một cách tối đa đa giác quan của người học. Những thí nghiệm, tài liệu được cung cấp bằng nhiều kênh hình, kênh chữ, âm thanh sống động làm cho học sinh dễ thấy , dễ tiếp thu. Nhờ ứng dụng CNTT vào giảng dạy, giáo viên chủ động hơn trong kế hoạch bài giảng của mình, dễ dàng tìm kiếm các tài nguyên phục vụ bài giảng, tạo mạch liên kết giữa các đơn vị kiến thức tự nhiên, hợp lý hơn.
 Việc áp dụng công nghệ thông tin vào dạy học còn làm thay đổi nội dung và phương pháp truyền đạt trong giờ dạy: Nhờ các công cụ đa phương tiện của máy tính như văn bản, đồ họa, hình ảnh, âm thanh, hoạt cảnh giáo viên sẽ xây dựng được bài giảng sinh động thu hút sự tập trung của người học dễ dàng thể hiện được các phương pháp sư phạm như: phương pháp dạy học tình huống, phương pháp dạy học nêu vấn đề, thực hiện đánh giá và lượng giá học tập toàn diện, khách quan ngay trong quá trình học tăng khả năng tích cực chủ động tham gia học tập của người học. Việc ứng dụng công nghệ thông tin vào dạy học đã giúp học sinh được tiếp cận phương pháp dạy học mới hấp dẫn hơn hẳn phương pháp đọc – chép truyền thống. Ngoài ra, sự tương tác giữa thầy cô và học trò cũng được cải thiện đáng kể, học sinh có nhiều cơ hội được thể hiện quan điểm cũng như chính kiến riêng của mình. Điều này không chỉ giúp các em ngày thêm tự tin mà còn để cho giáo viên hiểu thêm về năng lực, tính cách và mức độ tiếp thu kiến thức của học trò, từ đó có những điều chỉnh phù hợp và khoa học. Hơn thế nữa, việc được tiếp xúc nhiều với công nghệ thông tin trong lớp học còn mang đến cho các em những kỹ năng tin học cần thiết ngay từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường. Đây sẽ là nền tảng và sự trợ giúp đắc lực giúp học sinh đa dạng và sáng tạo các buổi thuyết trình trước lớp, đồng thời tăng cường khả năng tìm kiếm thông tin cho bài học của các em. Các em sẽ làm quen được với các hình thức tự học như học online, học qua cầu truyền hình, chơi các trò chơi trực tuyến để củng cố kiến thức.
 Thứ hai, môn Ngữ văn là một môn khoa học xã hội có đặc trưng riêng bởi các văn bản khá dài, mới mẻ với các học sinh, việc theo dõi qua phòng học trực tuyến gặp nhiều khó khăn trong lắng nghe, thảo luận và cảm nhận yêu cầu học sinh nhiều kỹ năng khác nhau. Do đó mà giờ học môn Ngữ văn nhiều khi còn trở nên nặng nề, khó đạt được mục tiêu dạy học. Hơn nữa, xét về tâm lí lứa tuổi, học sinh ở bậc THCS đều ở độ tuổi thiếu niên nên sự tập trung chú ý thường không bền vững. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng: Cách tốt nhất để thu hút sự chú ý của các em là tổ chức các hoạt động học tập sao cho hấp dẫn để tập trung chú ý và duy trì sự chú ý ở học sinh. Vì vậy, các hoạt động ứng dụng CNTT và trò chơi áp dụng trong giờ học là một trong những sự lựa chọn phù hợp. Nó sẽ giúp các em học mà chơi, chơi mà học, từ đó việc tiếp thu kiến thức sẽ trở nên nhẹ nhàng, không gây áp lực học tập mà lại vô cùng hiệu quả. Đồng thời, giáo viên còn hình thành ở học sinh năng lực khám phá, năng lực tư duy, kỹ năng làm việc nhóm, tăng tính gắn kết giữa các thành viên...Đó cũng chính là mục tiêu của dạy học theo hướng phát triển năng lực hiện nay.
II. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU 
Đổi mới PPDH là một giải pháp then chốt, có tính đột phá cho việc thực hiện chương trình phổ thông mới. Một trong những biện pháp góp phần tích cực vào việc đổi mới phương pháp dạy và học là ứng dụng CNTT, đưa các ứng dụng trò chơi phù hợp với đối tượng học sinh và nội dung bài học nhằm phát huy năng lực của học sinh và tăng thêm hứng thú cho giờ học, qua đó để nâng cao chất lượng dạy và học bộ môn Ngữ văn nói chung và đọc – hiểu các văn bản nói riêng
III. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU
1. Đối tượng nghiên cứu
Quá trình dạy học môn Ngữ văn theo định hướng ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học trực tuyến.
2. Phạm vi nghiên cứu
 - Nghiên cứu cơ sở lí luận và cơ sở thực tiễn của việc ứng dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy bộ môn Ngữ văn. 
 - Tìm hiểu thực trạng việc dạy học Ngữ văn ở trường THCS.
 - Thiết kế tổ chức dạy học các các giờ Văn theo định hướng ứng dụng CNTT.
- Từ ngày 06 tháng 09 năm 2021 đến ngày 23 tháng 03 năm 2022.
IV. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
1. Hệ thống phương pháp nghiên cứu lí luận
- Phương pháp nghiên cứu tài liệu: 
+ Nghiên cứu lí thuyết về vai trò của ứng dụng công nghệ thông tin để tìm ra cơ sở lí luận cho đề tài.
+ Nghiên cứu lí thuyết về phương pháp tổ chức các hoạt động trong dạy học tiết đọc – hiểu văn bản.
2. Hệ thống phương pháp nghiên cứu thực tiễn
- Phương pháp quan sát: Quan sát việc giảng dạy môn Ngữ văn ở nhà trường THCS, thái độ của giáo viên và học sinh trong giờ học môn Ngữ văn, các phương pháp dạy học được sử dụng nhằm phát triển năng lực cho học sinh.
- Phương pháp thực nghiệm: Tổ chức tiến hành thực nghiệm việc dạy và học bằng việc ứng dụng công nghệ thông tin.
PHẦN B. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
I. CƠ SỞ LÝ LUẬN
1.1. Công nghệ thông tin với việc đổi mới phương pháp dạy học 
	Hiện nay, một trong những hướng đổi mới được nhiều nước chú ý là tich cực hóa, cá thể hóa, coi con người là trung tâm của quá trình dạy học. Tư tưởng coi học sinh là trung tâm không phải là đề cao hứng thú hay sở thích cá nhân của HS mà là khuynh hướng tiến bộ, lành mạnh nhằm giải phóng năng lực sáng tạo của học sinh. 
	Việc đổi mới phương pháp dạy học thiết thực sẽ góp phần thực hiện mục tiêu giáo dục, tạo điều kiện để cá thể hóa dạy học và khuyến khích dạy học, phát hiện những kiến thức bài học. Làm như thế sẽ phát triển được năng lực và sở trường của học sinh, rèn học sinh trở thành những người sáng tạo. Các phương pháp dạy học truyền thống luôn là những phương pháp quan trọng trong dạy học. Đổi mới không có nghĩa là loại bỏ các phương pháp truyền thống mà cần bắt đầu bằng việc cải tiển để nâng cao hiệu quả và hạn chế các nhược điểm của chúng.Đổi mới phương pháp dạy học đòi hỏi người dạy phải kết hệp đa dạng các phương pháp dạy học và thực thiện đồng bộ hóa với quá trình đổi mục tiêu và nội dung dung, đổi mới đào tạo và bồi dưỡng giáo viên, cơ sở vật chất. Đó là quá trình lâu dài, kế thừa và phát huy các mặt tích cực của phương pháp dạy học truyền thống và tận dụng hợp lí các phương pháp dạy học mới, hiện đại. 
1.2. Vai trò của việc ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học 
Có thể khẳng định rằng công nghệ thông tin là một trong những thành tựu to lớn và vượt bậc của cuộc cách mạng khoa học kĩ thuật hiện nay. Ta đều biết công nghệ thông tin có mặt ở hầu hết tất cả các lĩnh vực và đặc biết là ở lĩnh vực giáo dục và đào tạo. công nghệ thông tin được sử dụng trong tất cả các môn học. Hiệu quả rõ nhất là chất lượng dạy học phát triển cả về phương diện lý thuyết và phương diện thực hành. 
Công nghệ thông tin ảnh hưởng sâu sắc đến giáo dục, đặc biệt là trong đổi mới phương pháp dạy học, tạo ra sự thay đổi của một cuộc cách mạng giáo dục, để giáo dục thực hiện được các tiêu chí : Học mọi nơi – Học mọi lúc – Học suốt đời.
Trong các văn kiện, nghị quyết, chỉ thị của Đảng, chính phủ, Bộ giáo dục và đào tạo đều đã thể hiện rõ: Đảng và Nhà nước rất coi trọng và yêu cầu đổi mới PPDH có sự hỗ trợ của các phương tiện kĩ thuật hiện đại là điều hết sức cần thiết.
Việc ứng dụng công nghệ thông tin vào dạy học sẽ góp phần nâng cao chất lượng dạy học tập, tạo ra môi trường giáo dục mang tính tương tác cao chứ không chỉ đơn giản là thầy giảng – trò chép; HS được khuyến khích và tạo điều kiện để chủ động tìm kiếm kiến thức, sắp xếp hợp lí quá trình tự học. Trong các tiết học, học sinh sẽ thấy hứng thú hơn nếu giáo viên đầu tư hình ảnh, âm thanh, hiệu ứng bài giảng và học sinh được tự tìm kiếm tư liệu trên Internet, tự thiết kế các sản phẩm học tập của mình bằng các phần mềm như Word, Power Point, hoặc các app trên điện thoại di động để chỉnh sửa và thiết kế video.
1.3. Ứng dụng CNTT trong tổ chức trò chơi trong dạy học 
Trong lớp học truyền thống, người học sẽ được nghe giảng bài, và sau đó làm bài tập thực hành tại lớp hoặc tại nhà để xử lý thông tin và tiếp nhận kiến thức, do đó, học sinh tiếp nhận kiến thức có phần thụ động, chưa phát huy được các năng lực chung cũng như các năng lực đặc thù.
Ngược lại, khi trong lớp học được thiết kế bằng các trò chơi phù hợp, giáo viên tổ chức cho học sinh học tập chủ động, tự lực ngay trong không gian của lớp học để giải quyết các vấn đề trong học tập một cách tự nhiên, hứng thú. 
Phương pháp tổ chức trò chơi là cách thức hoạt động của thầy và trò nhằm đạt được mục tiêu dạy - học. Phương pháp dạy học này mang tính tích cực, độc lập, sáng tạo. Cần chú ý đến hai yếu tố: Học sinh phải được chơi trong không khí vui vẻ, phấn khởi, học mà chơi, chơi mà học; học sinh phải được tự do tìm hiểu, suy nghĩ, khám phá và tự tìm tòi ra kiến thức của bài học dưới sự dẫn dắt, gợi mở của giáo viên qua các trò chơi. Vì vậy, trò chơi không những chỉ giúp các em lĩnh hội được tri thức mà còn giúp các em củng cố và khắc sâu các tri thức đó. Đồng thời, dạy học sử dụng phương pháp tổ chức trò chơi phù hợp trong các hoạt động học sẽ giúp cho học sinh phát huy tính tích cực, tự lực và sáng tạo, phát triển năng lực hành động, năng lực hợp tác làm việc của học sinh đặc biệt hình thành và rèn luyện kĩ năng cần thiết cho tất cả học sinh trong lớp và từ đó sẽ rèn luyện sự tự tin cho các em.
II. CƠ SỞ THỰC TIỄN
	Bộ môn Ngữ văn là một môn học về ngôn từ, sử dụng đồ dùng dạy học đặc trưng. Chính vì thế, việc áp dụng và đưa ứng dụng công nghệ thông tin vào dạy học Văn là hết sức cần thiết. Hiện nay, ở các nhà trường THCS, đặc biệt là tình hình học online kéo dài việc ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học ngày càng đạt được nhiều kết quả tốt đẹp hơn so với nhiều năm trước đó. Công nghệ thông tin giúp cho cả giáo viên và học sinh một phần nào đó đổi mới phương pháp dạy và học. 
2.1 Thực trạng các tiết học Văn ở trường THCS 
 	Hiện nay, vẫn tồn tại hiện tượng học sinh ngại học Văn, sợ học Văn và có xu hướng chạy theo học các môn tự nhiên hơn. Trong các tiết học Văn, các em có thói quen nghe giảng, ghi chép tất cả trông chờ vào những kiến thức giáo viên truyền thụ hoặc ghi trên bảng một cách máy móc và ít có hoạt động tự tìm kiếm và lĩnh hội kiến thức. Hoặc những học sinh có ý thức kìm kiếm thông tin, nhưng lại chưa biết cách khai thác các nguồn dữ liệu chuẩn, chính thống trên mạng Internet. 
	Bên cạnh đó, nhiều giáo viên còn chưa nắm bắt hết được hiệu quả của CNTT, giáo viên vẫn đi theo lối mòn, chưa vận dụng việc sử dụng các phần mềm điện tử và bài giảng điện tử khiến tiết học nhàm chán. Hoặc nhiều giáo viên quá lạm dụng và lệ thuộc vào các phần mềm như Powerpoint, quá nhiều tranh ảnh, video, clip, các hoạt động trò chơi tương tác trên máy khiến học sinh bị phân tán, làm loãng, làm giảm đi giá trị, cái hay cái đẹp của nghệ thuật ngôn từ trong các tiết Đọc hiểu văn bản. 
2.2 Những thuận lợi và khó khăn trong việc ứng dụng CNTT trong giảng dạy bộ môn Ngữ văn ở trường THCS hiện nay
2.1.1 Thuận lợi
Trong những năm gần đây, nhà trường THCS hầu như đều đẩy mạnh việc ứng dụng kh