Sáng kiến kinh nghiệm Ứng dụng Scratch vào giảng dạy lập trình cho học sinh Lớp 5

BẢN MÔ TẢ SÁNG KIẾN
I. THÔNG TIN CHUNG VỀ SÁNG KIẾN:
1. Tên sáng kiến: Ứng dụng Scratch vào giảng dạy lập trình cho học sinh lớp 5.
2. Lĩnh vực áp dụng sáng kiến: Môn Tin học ở Tiểu học 
3.Tác giả:
Họ và tên: Lê Thị Nga	
Ngày/tháng/năm sinh: 14/09/1992
Chức vụ, đơn vị công tác: Giáo viên - Trường Tiểu học Thị trấn Vĩnh Bảo
Điện thoại: DĐ: 0986866083
4. Đơn vị áp dụng sáng kiến:
Tên đơn vị: Trường Tiểu học Thị trấn Vĩnh Bảo
Địa chỉ: KDC Hoà Bình, Thị trấn Vĩnh Bảo, huyện Vĩnh Bảo ,TP Hải Phòng.
II. MÔ TẢ GIẢI PHÁP ĐÃ BIẾT: 
Trong thời đại của chúng ta, sự bùng nổ công nghệ thông tin đã tác động lớn đến công cuộc phát triển kinh tế xã hội. Đảng và Nhà nước đã xác định rõ ý nghĩa và tầm quan trọng của Tin học và công nghệ thông tin, truyền thông cũng như những yêu cầu đẩy mạnh của ứng dụng công nghệ thông tin, đào tạo nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu Công nghiệp hóa - Hiện đại hóa, mở cửa và hội nhập, hướng tới nền kinh tế tri thức của nước ta nói riêng - thế giới nói chung. 
Chính vì xác định được tầm quan trọng đó nên Bộ Giáo dục và Đào tạo đã đưa môn Tin học vào cấp Tiểu học là một trong những môn học bắt buộc từ năm học 2022-2023, học sinh được tiếp xúc với môn Tin học để làm quen dần với lĩnh vực công nghệ thông tin và giúp cho đất nước tạo ra được những thế hệ công dân có đủ năng lực, khả năng để tiếp cận và phát huy hơn nữa những thành tựu đó.
* Ưu điểm của việc dạy học môn Tin học
- Giúp học sinh hiểu biết ban đầu về Tin học và ứng dụng Tin học trong học tập và trong đời sống.
- Có khả năng sử dụng máy tính trong việc học những môn học khác, trong hoạt động vui chơi giải trí nhằm nâng cao chất lượng giáo dục và thích ứng với đời sống xã hội hiện đại.
- Bước đầu làm quen với cách giải quyết vấn đề có sử dụng ngôn ngữ lập trình.
- Nhiều học sinh thể hiện được khả năng tư duy, suy luận của bản thân;
	- Công bằng trong việc đánh giá chất lượng học sinh, tạo niềm tin vững chắc từ phía học sinh, đồng nghiệp và phụ huynh học sinh. Phát hiện kịp thời những kiến thức bị hổng của học sinh để kịp thời phụ đạo bằng nhiều hình thức. Phát hiện những tiến bộ dù là rất nhỏ của các em để kịp thời khuyến khích , động viên học sinh hứng thú học tập, sáng tạo.
* Những tồn tại, bất cập:
Về phía các nhà trường
- Còn thiếu thiếu viên giảng dạy môn Tin học.
- Cơ sở vật chất phục vụ cho môn học còn thiếu (2-3 học sinh/máy)
Về phía giáo viên:
- Tuy giáo viên đã được đào tạo cơ bản về kiến thức Tin học, nhưng khi thực hành, máy móc gặp sự cố, trục trặc, giáo viên không xử lý kịp thời dẫn đến học sinh thiếu máy, không thực hành được. 
- Tài liệu tham khảo dành riêng cho bộ môn Tin học còn quá ít. Nhất là những tài liệu nói về phương pháp dạy học đặc trưng của môn Tin học.
Về phía học sinh: 
- Đa số học sinh không có máy ở nhà để luyện tập nên các thao tác của học sinh chưa được thành thạo.
- Còn một số học sinh khả năng tư duy và logic còn hạn chế;
- Đây là môn học phụ nên một số học sinh chưa học nghiêm túc và phụ huynh chưa quan tâm.
- Bên cạnh đó, phần mềm Scratch là phần mềm mới, đòi hỏi các em phải có tính sáng tạo, tư duy, lập luận logic. Vì vậy, học sinh khó hiểu, khó hình dung và còn nhiều xa lạ nhất là đối với học sinh tiểu học. Do đó, tiết học lý thuyết dễ bị nhàm chán dẫn đến tiết học thực hành ít hiệu quả. Từ đó xảy ra tình trạng học sinh ngại tiếp cận, thậm chí có những học sinh nhút nhát bị bạn giành máy, mặc cảm nên ít chịu thực hành;
- Scratch giúp mọi người tiếp nhận được cách suy nghĩ sáng tạo, lập luận có hệ thống, tư duy logic không chỉ giúp học tốt môn lập trình mà còn giúp người học có những kỹ năng thiết yếu cho cuộc sống mà công nghệ thông tin đang phát triển với tốc độ chóng mặt như hiện nay. Những mục đích này cũng chính là những lí do tôi muốn ứng dụng Scratch vào giảng dạy lập trình cho học sinh lớp 5.
III. NỘI DUNG GIẢI PHÁP ĐỀ NGHỊ CÔNG NHẬN SÁNG KIẾN:
III.1. Nội dung giải pháp đề nghị công nhận sáng kiến
1. Giải pháp 1: Giáo dục ý thức học tập cho học sinh
- Giáo viên phải giáo dục ý thức học tập của học sinh ở bộ môn mình, tạo cho học sinh sự hứng thú trong học tập bộ môn từ đó sẽ giúp cho học sinh có ý thức vươn lên. Trong mỗi tiết dạy giáo viên nên liên hệ nhiều kiến thức vào thực tế để học sinh thấy được ứng dụng công nghệ thông tin và tầm quan trọng của môn Tin học trong thực tiễn và tương lai sau này.
- Phải tạo cho không khí lớp học thoải mái, nhẹ nhàng, giáo viên phải làm cho học sinh thương yêu, tôn trọng mình. Giáo viên không nên dùng biện pháp mạnh khi học sinh không chép bài vì làm như thế học sinh sẽ bị áp lực về tâm lí.
- Động viên đúng mức đối với học sinh chưa hoặc không làm bài tập, cho dù các em làm chưa đúng, trên cơ sở đó giáo viên có thể chỉ ra chỗ sai, chỗ thiếu cho từng học sinh. Bên cạnh đó khen ngợi, khích lệ kịp thời đối với từng học sinh, giáo viên  phải làm cho học sinh có lòng tin vào bản thân mình.
2. Giải pháp 2: Quy trình khai thác và vận dụng phần mềm Scratch
	Scratch là một ứng dụng miễn phí trên máy tính, một môi trường lập trình ứng dụng đặc biệt. Trong đó những câu lệnh lập trình khô khan, cứng nhắc sẽ được thay bằng các thao tác “kéo thả” - điều này khiến cho ai cũng có thể tạo ra chương trình máy tính. Scratch phát triển bùng nổ trong khoảng 2 năm trở lại đây, nó rất thích hợp để tạo ra các ứng dụng đồ họa, bài học, bài giảng, mô phỏng kiến thức, sách điện tử rất phù hợp với giáo viên, sinh viên, học sinh. Đây là 1 môi trường tốt nhất để dạy học sinh làm quen với tư duy máy tính, khoa học máy tính - một công cụ hỗ trợ đắc lực cho việc lập trình. Theo thống kê, lứa tuổi sử dụng nhiều nhất là 8 đến 18 tuổi. Hiện tại có khoảng hơn 15 triệu dự án Scratch đã được chia sẻ và đang tăng theo cấp số nhân. Trang wed thống kê: https://scratch.mit.edu/statistics/
Trang Wed chính thức của cộng đồng Scratch trên thế giới
Scratch là một công cụ hỗ trợ đắc lực cho việc học lập trình ở tiểu học khi mà với kiến thức các em được học trên lớp, các em sẽ dễ hiểu hơn khi sử dụng chúng thông qua Scratch. Các em sẽ học tốt môn lập trình hơn.
Scratch có rất nhiều các khối lệnh và sử dụng rất linh hoạt nên có thể giúp các em tạo ra các chương trình theo chủ đề như: câu chuyện, trò chơi, âm nhạc, đồ họa Các em có thể tạo ra các sản phẩm để phục vụ mục đích học tập bộ môn khác. Từ đó việc học tập các môn học sẽ trở hứng thú, đơn giản và dễ dàng hơn.
* Nhận biết, phân biệt các khối lệnh trong phần mềm
- Ở lớp 5 học sinh mới được làm quen với phần mềm này và đây cũng là lần đầu tiên học sinh được làm quen với ngôn ngữ lập trình. Do vậy, khi thực hành những câu lệnh của Scratch giáo viên cần lưu ý học sinh phải có tính sáng tạo, tư duy logic, đặt đúng các khối lệnh liên kết với nhau.
Để sử dụng Scratch, ta vào trang web https://scratch.mit.edu/ hoặc có thể tải bản offline tại https://scratch.mit.edu/scratch2download/
Để tạo ra một dự án mới, ta nhấn vào create 
Nhấn vào Sign in nếu đã có tài khoản để có thể lưu lại các dự án của mình 
Giao diện của chương trình sẽ như sau
Để có thể sử dụng tiếng Việt, ta nhấn vào hình trái đất nhỏ bên cạnh chữ Scratch, chọn ngôn ngữ tiếng Việt.
Ta sẽ đưa các khối lệnh ở khung điều khiển sang cửa sổ lệnh, nhân vật sẽ hoạt động theo những lệnh tại khung cửa sổ lệnh. 
Ví dụ :
Muốn nhân vật di chuyển ta kéo thả khối di chuyển từ khung điều khiển sang vùng cửa sổ lệnh, sau đó nhấn chuột vào thẻ di chuyển 10 bước ở trong vùng cửa sổ lệnh để làm con mèo di chuyển
Trong lập trình có khái niệm câu lệnh lặp, có nghĩa làm đi làm lại 1 việc gì đó.Điều này hoàn toàn có thể thực hiện với Scratch. 
Câu lệnh viết gì đó ra màn hình cũng có thể được làm trong Scratch như sau:
Tất cả những khái niệm, mẫu lệnh về lập trình đều có thể hiện trong Scratch. Ngoài ra còn rất nhiều các nhân vật, câu lệnh khác để các em học sinh có thể tự khám phá và học tập. 
* Bước 2: Kế hoạch thực hiện
Thời gian
Nội dung
Thực hiện
Buổi đầu tiên
Trình chiếu, giới thiệu trên lớp về phần mềm Scratch, đưa ra các khái niệm cơ bản nhất, các tính năng, cách sử dụng
GV, HS trên lớp
Các buổi sau
Cho học sinh làm quen trực tiếp với phần mềm, ra các bài tập để học sinh làm việc theo nhóm.
Sau khi các em thành thạo, ra bài tập lớn.
Phòng máy
Buổi cuối
Cho các nhóm trình bày sản phẩm, tổng kết lại, chấm điểm và trao thưởng cho các nhóm có kết quả cao.
Trên lớp
3. Giải pháp 3: Tổ chức các hoạt động học tập 
- Giảng dạy ngoại khóa
	Ở tiểu học các em lượng kiến thức của các em còn ít nên tôi đã giới thiệu cho các em dưới dạng các khối lệnh của Scratch, và chạy thử theo các chủ đề, nhân vật khác nhau để tăng thêm sự hấp dẫn cho học sinh
	- Chia nhóm làm bài tập 
	Sau khi giảng dạy, tôi chia lớp thành 9 nhóm rồi cho các em thực hành trên máy theo nhóm 3 người (do điều kiện về phòng máy không cho phép). Các em được thực hành, làm các bài tập theo từng buổi. Sau đó dần dần tôi tăng độ khó của bài tập 	4. Giải pháp 4: Tận dụng những nguồn tài nguyên sẵn có của máy vi tính, hoặc truy cập mạng để tìm kiếm thông tin, tìm kiếm tài nguyên trên Internet phục vụ cho quá trình dạy và học
 Muốn có giờ dạy đạt hiệu quả cao, bản thân mỗi giáo viên dạy Tin học nhận thức được cần phải có kế hoạch bồi dưỡng Tin học cho bản thân bằng cách tự tìm tòi, tham khảo các tài liệu, và dự giờ, thao giảng để hỏi kinh nghiệm đồng nghiệm từ đó nâng cao tay nghề, đáp ứng được nhu cầu giáo dục hiện nay. 
 Bộ môn tin học là bộ môn mới và chủ yếu là thực hành. Để tạo được sự hào hứng học tập và sáng tạo trong quá trình thực hành giáo viên phải biết tận dụng những nguồn tài nguyên sẵn có của máy vi tính, hoặc truy cập mạng để tìm kiếm thông tin, tìm kiếm tài nguyên trên Internet phục vụ cho quá trình dạy và học.
Bên cạnh tìm hiểu kiến thức về Tin học, giáo viên cũng phải tìm hiểu các kiến thức khác như văn hóa, kinh tế, chính trị, xã hội để tự nâng cao kiến thức của bản thân.
* Tính mới, tính sáng tạo:
- Sự phát triển và bùng nổ của CNTT đang có tác động tích đến mọi mặt của đời sống xã hội trong đó có giáo dục. Chính vì thế việc đẩy mạnh dạy tin học để giúp GV dễ dàng UDCNTT trong giáo dục nói chung và ở cấp học Tiểu học nói riêng là hết cần thiết. UDCNTT vào giảng dạy sẽ tạo ra sự tương tác cao giữa thầy và trò, kích thích khả năng quan sát và phát triển tư duy cho HS. Đồng thời giúp giáo viên tiết kiệm được nhiều thời gian chuẩn bị đồ dùng dạy học phát huy được nhiều ý tưởng sáng tạo trong giảng dạy
- Tìm tòi sáng tạo cách dạy, cách học tạo sự hứng thú tiếp thu bài. 
- Tích cực tham mưu với nhà trường để tăng cường nâng cấp máy, trang thiết bị dạy học. Tham ưu với PHHS có nhận thức về tầm quan trọng của môn học.
	- Giúp học sinh tiếp cận được với những phương tiện học tập mới, hiện đại. Giúp các em nhanh chóng bắt nhịp với cuộc sống thực tiễn phù hợp với thời đại công nghệ 4.0. 
- Học sinh hứng thú với môn học.
- Học sinh sáng tạo trong quá trình thực hành, khai thác các tiện ích trên các phần mềm học tập.
- Sử dụng thành thạo Scratch
- Hiểu sâu hơn về lập trình
- Ứng dụng lập trình vào các môn học khác: Toán, Tiếng Anh, Âm nhạc,
- Tư duy logic
- Nắm bắt được việc mô tả, phân tích thiết kế phần mềm
- Kỹ năng làm việc nhóm
- Kĩ năng tìm kiếm thông tin
- Suy nghĩ sáng tạo và độc lập
- Đối với giáo dục Tiểu học có nhiệm vụ cung cấp cho trẻ một trình độ giáo dục cơ sở, một nền móng vững chắc cho các cấp học trên. Trong giai đoạn hiện nay chúng ta đang xây dựng một xã hội văn minh, hiện đại đòi hỏi phải có những con người có trình độ, có tri thức mới đáp ứng được những yêu cầu của xã hội đặt ra và mới theo kịp các nước trên thế giới
III.3. Phạm vi ảnh hưởng, khả năng áp dụng của sáng kiến:
Thế giới hôm nay đang chứng kiến biết bao điều kì diệu do con người tạo ra. Một trong những điều kì diệu ấy là sự góp mặt của công nghệ thông tin. Có thể nói công nghệ thông tin là một lĩnh vực đột phá có vai trò lớn trong việc thúc đẩy phát triển kinh tế và xã hội, thúc đẩy mạnh mẽ quá trình công nghiệp hoá hiện đại hoá đất nước. Đối với lĩnh vực giáo dục đào tạo, công nghệ thông tin có tác dụng làm thay đổi mạnh mẽ phương pháp, phương thức dạy – học nhất là khi nền giáo dục của nước ta bước sang thế kỉ 21, thế kỉ của công nghệ thông tin. Và có lẽ chính vì vậy mà trong những năm gần đây việc ứng dụng CNTT vào dạy – học đã và đang trở thành một xu thế phát triển mạnh mẽ ở các trường học, cấp học.
Giáo viên đã phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo của bản thân cũng như khuyến khích, truyền thụ cho học sinh kỹ năng sử dụng máy tính tốt hơn.
Tuyên truyền phụ huynh để cài các phần mềm ứng dụng để học tập.Việc ứng dụng phần mềm gõ mười ngón đã giúp học sinh nâng cao kĩ năng thực hành lên một cách rõ rệt. Học sinh hứng thú học tập hơn, tự tin, hào hứng sôi nổi trong tiết thực hành. Học sinh đã dần được rèn luyện các kĩ năng quan sát tốt hơn. Các em chủ động trong việc tiếp cận kiến thức của bài hoc, làm việc hăng say, yêu thích môn Tin học.
- Áp dụng vào các môn học khác 
- Áp dụng cho tất cả các HS tham gia học tin học, cho tất cả các bạn đồng nghiệp tham gia giảng dạy môn Tin học.
	- Thông qua tin học vận dụng được vào các môn học khác.
III.4. Hiệu quả, lợi ích thu được từ sáng kiến:
 Sau thời gian nghiên cứu, đến nay tôi đã hoàn thành dự án theo đúng ý tưởng và mục đích đặt ra, tôi nhận thấy đã đạt được những kết quả chính như sau: 
 + Lập trình thành công trên phần mềm Scratch có thể ứng dụng được trong trường học vì có tính kích thích sự hiếu kì của học sinh.
 + Qua quá trình nghiên cứu dự án giúp học sinh học tập và rèn luyện rất nhiều về tác phong làm việc khoa học, tính kỉ luật, kiên trì, đặc biệt là lòng say mê khám phá công nghệ thông tin, ý thức tìm tòi sáng tạo.
 + Qua nghiên cứu dự án đã giúp học sinh thay đổi nhận thức của bản thân về phương pháp học tập và mục đích học tập các môn học. 
Tôi mong quý các thầy cô trong hội đồng khoa học, các chuyên gia CNTT, các thầy cô trong ban giám khảo và các bạn học sinh tham gia, góp ý kiến cho các em để sản phẩm của tôi ngày được hoàn thiện hơn.
Tôi xin chân thành cảm ơn./.
Hải Phòng, ngày 18 tháng 12 năm 2024
CƠ QUAN ĐƠN VỊ ÁP DỤNG SÁNG KIẾN
TÁC GIẢ SÁNG KIẾN


Lê Thị Nga