Sáng kiến kinh nghiệm Xây dựng hệ thống Webquest một số chủ đề tích hợp trong dạy học hóa học hữu cơ Lớp 12 THPT nhằm phát huy tính chủ động và sáng tạo cho học sinh

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGHỆ AN TRƯỜNG THPT HÀ HUY TẬP
-----—&– -----
ĐỀ TÀI:
“XÂY DỰNG HỆ THỐNG WEBQUEST MỘT SỐ CHỦ ĐỀ TÍCH HỢP TRONG DẠY HỌC
HÓA HỌC HỮU CƠ LỚP 12 THPT NHẰM PHÁT HUY TÍNH CHỦ ĐỘNG VÀ SÁNG TẠO CHO HỌC SINH”
LĨNH VỰC: HÓA HỌC
Nhóm tác giả:
Trần Nghĩa Hưng
Phạm Đình Giang
NĂM HỌC: 2022 - 2023
MỤC LỤC
PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ	1
Lí do chọn đề tài	1
Lịch sử vấn đề nghiên cứu	1
Mục đích nghiên cứu	1
Nhiệm vụ nghiên cứu	1
Khách thể và đối tượng nghiên cứu	2
Phương pháp nghiên cứu	2
Đóng góp mới của đề tài	2
PHẦN II. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU	3
CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI	3
Vai trò của CNTT&TT trong dạy học	3
Dạy học tích hợp	3
Giới thiệu WebQuest	5
Cách thiết kế WebQuest	10
Thực trạng về dạy học các nội dung tích hợp trong môn Hóa học hiện nay ở trường phổ thông bằng phương pháp WebQuest	12
Hình thành giả thuyết khoa học và đề xuất giải pháp, tính cấp thiết	13
XÂY DỰNG HỆ THỐNG WEBQUEST CÁC CHỦ ĐỀ TÍCH HỢP TRONG DẠY HỌC HÓA HỌC HỮU CƠ LỚP 12 THPT	14
Các chủ đề tích hợp trong chương trình hóa học hữu cơ lớp 12 THPT được xây dựng bằng hệ thống Webquest.	14
Các yêu cầu cơ bản đối với việc xây dựng và sử dụng Webquest trong dạy học hóa học hữu cơ lớp 12 THPT	19
Khả năng ứng dụng của WebQuest trong dạy học Hóa học hữu cơ lớp 12 THPT. 21
Quy trình thiết kế WebQuest hỗ trợ dạy học Hóa học hữu cơ lớp 12 THPT	21
Xây dựng WebQuest hỗ trợ dạy học Hóa hữu cơ lớp 12 THPT bằng Google site	23
Sử dụng WebQuest trong dạy học Hóa học hữu cơ lớp 12 THPT	27
Thiết kế các chủ đề	27
THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM	42
Mục đích thực nghiệm	42
Đối tượng thực nghiệm	42
Nội dung thực nghiệm	42
Cách tiến hành thực nghiệm sư phạm	43
Kết quả thực nghiệm sư phạm	44
Đánh giá chung về kết quả thực nghiệm sư phạm	49
PHẦN III. KẾT LUẬN	53
Những kết luận của đề tài	53
Những đóng góp của đề tài	53
Kiến nghị và đề xuất	54
Hướng phát triển của đề tài	55
TÀI LIỆU THAM KHẢO	56
PHỤ LỤC	57
DANH MỤC CÁC BẢNG – HÌNH VẼ TRONG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
Bảng 1.1. Các loại nhiệm vụ trong WebQuest	8
Bảng 1.2. Tóm tắt cấu trúc WebQuest	9
Bảng 1.3. Phân loại tư duy của Bloom theo mục tiêu giáo dục	9
Bảng 1.4. Thăm dò ý kiến giáo viên về vấn đề dạy và học tích hợp theo phương pháp WebQuest với giáo viên đang giảng dạy tại các trường THPT Nghệ An	13
Bảng 1.5. Thăm dò ý kiến học sinh về vấn đề học tích hợp theo phương pháp WebQuest với học sinh tại trường THPT Hà Huy Tập - Nghệ An	13
Bảng 1.6. Kết quả khảo sát tính cấp thiết của các giải pháp đề xuất đối với giáo viên môn Hoá học THPT	14
Bảng 2.1. Một số địa chỉ tích hợp trong chương trình Hóa học hữu cơ lớp 12 THPT	19
Bảng 2.2. Mô hình giáo dục trong thời đại thông tin	20
Bảng 3.1. Các lớp được chọn làm TN và ĐC	42
Bảng 3.2. Bảng thống kê điểm bài kiểm tra của các lớp	45
Bảng 3.3. Bảng phân phối tần số, tần suất và tần suất tích lũy lớp 12T1 và 12T2	45
Hình 3.1. Đồ thị đường lũy tích kết quả điểm thi của HS lớp 12T1 và 12T2	46
Bảng 3.4. Bảng phân phối tần số, tần suất và tần suất tích lũy lớp12T3 và 12A1	46
Hình 3.2. Đồ thị đường lũy tích kết quả điểm thi của HS lớp 12T3 và 12A1	46
Bảng 3.5. Bảng phân phối tần số, tần suất và tần suất tích lũy lớp 12A2 và 12A3	47
Hình 3.3. Đồ thị đường lũy tích kết quả điểm thi của HS lớp 12A2 và 12A3	47
Bảng 3.6. Bảng phân phối tần số, tần suất và tần suất tích lũy của tổng các lớp ................ qua bài kiểm tra chuyên đề Cacbohidrat	48
Hình 3.4. Đồ thị đường lũy tích kết quả điểm kiểm tra của tổng học sinh các lớp	48
Bảng 3.7. Bảng phân loại theo học lực của HS	48
Bảng 3.8. Bảng tổng hợp các tham số	48
Bảng 3.9. Ý kiến phản hồi của GV Hoá học	50
Bảng 3.10. Ý kiến phản hồi của học sinh	51
KÍ HIỆU CÁC CHỮ VIẾT TẮT TRONG SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
Chữ viết tắt
Chữ viết đầy đủ
CNTT
Công nghệ thông tin
ĐC
Đối chứng
ĐH
Đại học
ĐHSP
Đại học Sư phạm
GV
Giáo viên
HS
Học sinh
ICT
Công nghệ thông tin và truyền thông
KHKT
Khoa học kĩ thuật
KT – XH
Kinh tế xã hội
NXB
Nhà xuất bản
PPDH
Phương pháp dạy học
PPDHHH
Phương pháp dạy học hóa học
SGK
Sách giáo khoa
SGV
Sách giáo viên
THPT
Trung học phổ thông
TN
Thực nghiệm
TNSP
Thực nghiệm Sư phạm

PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Lí do chọn đề tài
Việc đổi mới phương pháp dạy học đã làm cho quá trình dạy học trở thành quá trình dạy học tích cực với mục tiêu chủ yếu là tích cực hóa quá trình nhận thức, quá trình tư duy của người học. Cùng với việc ra đời và phổ biến của Internet, ngày nay việc thu thập và xử lý thông tin trên mạng là một kỹ năng cần thiết trong nghiên cứu và học tập. Việc ứng dụng công nghệ thông tin và sử dụng Internet trong dạy học ngày càng trở nên quan trọng. Tuy nhiên, việc học sinh truy cập thông tin một cách tự do trên mạng Internet trong học tập thường có những nhược điểm như tốn thời gian quá lớn, dễ bị chệch hướng, nhiều tài liệu tìm được với nội dung chuyên môn không chính xác, việc tiếp thu kiến thức qua truy cập thông tin trên mạng có thể chỉ mang tính thụ động mà thiếu sự đánh giá, phê phán của người học.
Để khắc phục những nhược điểm trên của việc học thông qua tìm kiếm thông tin trên mạng, người ta đã phát triển phương pháp WebQuest. Hiện nay phương pháp này đã được ứng dụng và phát triển ở nhiều nước. Nhằm mục đích tạo hứng thú cho học sinh tự học cũng như phát huy tính tích cực, chủ động chiếm lĩnh tri thức và khả năng sáng tạo của các em. WebQuest được xem như là một trong những phương pháp dạy học tích cực thỏa mãn được những yêu cầu trên. Tuy nhiên, việc vận dụng phương pháp WebQuest để tạo nên các chủ đề tích hợp trong dạy học Hóa học với các nội dung được lồng nghép, tích hợp, dạy học liên môn nhằm giúp cho người học lĩnh hội kiến thức được chủ động và sáng tạo hơn thì phương pháp WebQuest chưa được phát triển rộng rãi.
Xuất phát từ những lí do, với yêu cầu và thực tế trong dạy học, chúng tôi lựa chọn đề tài: "Xây dựng hệ thống Webquest một số chủ đề tích hợp trong dạy học hóa học hữu cơ lớp 12 THPT nhằm phát huy tính chủ động và sáng tạo cho học sinh".
Lịch sử vấn đề nghiên cứu
Ở Việt Nam cũng đã có một số tác giả đã nghiên cứu và xây dựng trong các môn học khác cũng như trong môn hóa học. Tuy nhiên sử dụng trong dạy học để xây dựng các chủ đề tích hợp trong dạy học Hóa học hữu cơ lớp 12 THPT bằng phương pháp WebQuest đến nay vẫn chưa có tác giả nào nghiên cứu.
Mục đích nghiên cứu
Thiết kế các các nội dung tích hợp trong dạy học hóa học bằng phương pháp WebQuest trong chương trình hóa học hữu cơ lớp 12 THPT và sử dụng trong dạy học, góp phần nâng cao chất lượng dạy học môn hóa học ở trường THPT theo định hướng đổi mới chương trình giáo dục phổ thông 2018.
Nhiệm vụ nghiên cứu
Nghiên cứu cơ sở lí luận của đề tài: Nghiên cứu các văn bản của nhà nước về đổi mới giáo dục, sử dụng các phương pháp trong dạy học tích cực.
Nghiên cứu cơ sở lí luận quá trình dạy - học, xu hướng đổi mới phương pháp dạy học trong học hóa học.
Nghiên cứu chương trình hóa học hữu cơ THPT, nghiên cứu các nội dung tích hợp có trong chương trình hóa học hữu cơ ở lớp 12 THPT.
Nghiên cứu vai trò phương pháp WebQuest trong dạy học các chủ đề tích hợp môn hóa học hữu cơ lớp 12 THPT.
Thực nghiệm sư phạm để đánh giá hiệu quả của phương pháp WebQuest trong dạy học các chủ đề tích hợp.
Khách thể và đối tượng nghiên cứu
Khách thể nghiên cứu: Quá trình dạy học hóa học ở trường THPT
Đối tượng nghiên cứu: CNTT và truyền thông, dạy học bằng phương pháp WebQuest trong dạy học các chủ đề tích hợp môn hóa học lớp 12 THPT.
Phương pháp nghiên cứu
Các phương pháp nghiên cứu lý thuyết: phân tích, tổng hợp các cơ sở lý luận liên quan đến đề tài nghiên cứu.
Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn:
Điều tra, thăm dò lấy ý kiến của giáo viên, học sinh về các chủ đề tích hợp trong dạy học môn hóa học lớp 12 THPT bằng phương pháp WebQuest.
Thực nghiệm sư phạm: Tiến hành thực nghiệm sư phạm bước đầu kiểm nghiệm tính hiệu quả, khả thi của những đề xuất.
Phương pháp xử lý thông tin:
Xử lý kết quả thực nghiệm bằng phương pháp thống kê toán học.
Đóng góp mới của đề tài
Đề xuất biện pháp dạy học các chủ đề tích hợp trong môn hóa học hữu cơ ở trường THPT lớp 12 bằng phương pháp WebQuest
Thiết kế các chủ đề tích hợp trong môn hóa học và đề xuất cách sử dụng trong dạy học những chủ đề tích hợp môn hóa học hữu cơ lớp 12 THPT.
PHẦN II. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI
Vai trò của CNTT&TT trong dạy học.
Máy tính trở thành bảng phụ hỗ trợ giảng dạy
CNTT là người bạn đồng hành của học sinh
CNTT là "trợ lí không lương" của quản lí giáo dục
Dạy học tích hợp
Khái niệm tích hợp
Theo từ điển Tiếng Việt: “Tích hợp là sự kết hợp những hoạt động, chương trình hoặc các thành phần khác nhau thành một khối chức năng. Tích hợp có nghĩa là sự thống nhất, sự hòa hợp, sự kết hợp”.
Quan niệm về dạy học tích hợp
Hai quan điểm dạy học chủ đạo trong tổ chức dạy học tích hợp:
Dạy học giải quyết vấn đề
Khái niệm: Dạy học giải quyết vấn đề là cách thức, con đường mà giáo viên áp dụng trong việc dạy học để làm phát triển khả năng tìm tòi khám phá độc lập của học sinh bằng cách đưa ra các tình huống có vấn đề và điều khiển hoạt động của học sinh nhằm giải quyết các vấn đề.
Đặc trưng của dạy học giải quyết vấn đề: gồm 4 đặc trưng
Xuất phát từ tình huống có vấn đề:
Tri giác vấn đề
Được chia thành những giai đoạn có mục đích chuyên biệt: Thực hiện dạy học giải quyết vấn đề theo 3 bước:
Giải quyết vấn đề
Kiểm tra và nghiên cứu
lời giải
Sơ đồ 1.1. Các bước dạy học giải quyết vấn đề
Bước 1: Tri giác vấn đề
Tạo tình huống gợi vấn đề
Giải thích và chính xác hóa để hiểu đúng tình huống
Phát biểu vấn đề và đặt mục đích giải quyết vấn đề đó
Bước 2: Giải quyết vấn đề
Bước 3: Kiểm tra và nghiên cứu lời giải
Kiểm tra sự đúng đắn và phù hợp thực tế của lời giải
Kiểm tra tính hợp lí hoặc tối ưu của lời giải
Tìm hiểu những khả năng ứng dụng kết quả
Đề xuất những vấn đề mới có liên quan nhờ xét tương tự, khái quát hóa, lật ngược vấn đề và giải quyết nếu có thể.
Bao gồm nhiều hình thức tổ chức đa dạng:
+ Làm việc theo nhóm nhỏ (trao đổi ý kiến, khuyến khích tìm tòi).
+ Thực hiện những kỹ thuật hỗ trợ tranh luận (ngồi vòng tròn, chia nhóm nhỏ theo những ý kiến cùng loại...).
+ Tấn công não (brain storming), đây thường là bước thứ nhất trong sự tìm tòi giải quyết vấn đề (người học thường được yêu cầu suy nghĩ, đề ra những ý hoặc giải pháp ở mức độ tối đa có thể có của mình).
+ Báo cáo và trình bày (thực hiện nhiều cách làm, từ cá nhân viết, trình bày ở nhóm nhỏ, báo cáo của nhóm trước cả lớp...).
Dạy học định hướng hoạt động
Dạy học định hướng hoạt động là tổ chức học sinh hoạt động mang tính trọn vẹn, mà trong đó học sinh độc lập thiết kế kế hoạch quy trình hoạt động, thực hiện hoạt động theo kế hoạch và kiểm tra đánh giá kết quả hoạt động.
Tổ chức quá trình dạy học, mà trong đó học sinh học thông qua hoạt động độc lập ít nhất là theo quy trình cách thức của họ.
Học qua các hoạt động cụ thể mà kết quả của hoạt động đó không nhất thiết tuyệt đối mà có tính chất là mở (các kết quả hoạt động có thể khác nhau).
Tổ chức tiến hành giờ học hướng đến mục tiêu hình thành ở học sinh kỹ năng giải quyết nhiệm vụ nghề nghiệp.
Kết quả bài dạy học định hướng hoạt động tạo ra được sản phẩm vật chất hay tư tưởng.
Các đặc điểm của dạy học tích hợp
Lấy người học làm trung tâm
Định hướng đầu ra
Dạy và học các năng lực thực hiện
Các hình thức tích hợp
Tích hợp trong nội môn
Tích hợp đa môn
Tích hợp liên môn
Tích hợp xuyên môn
Tác dụng của dạy học tích hợp
Gắn kết đào tạo với lao động
Học đi đôi với hành, chú trong năng lực hoạt động.
Dạy học hướng đến hình thành các năng lực nghề nghiệp, đặc biệt năng lực hoạt động nghề.
Khuyến khích người học học một cách toàn diện hơn (không chỉ là kiến thức chuyên môn mà còn học năng lực từ ứng dụng các kiến thức đó).
Nội dung dạy học có tính động hơn là dự trữ.
Người học tích cực, chủ động, độc lập hơn...
Thuận lợi, khó khăn về dạy học tích hợp
Thuận lợi
Đối với giáo viên
Trong những năm qua giáo viên cũng đã được trang bị thêm nhiều kiến thức mới về phương pháp và kĩ thuật dạy học tích cực: như phương pháp bàn tay nặn bột hoặc kĩ thuật khăn trải bàn, dạy học theo dự án 
Môi trường “Trường học kết nối” rất thuận lợi để giáo viên đổi mới trong dạy tích hợp, liên môn.
Nhà trường đã đầu tư nhiều phương tiện dạy học có thể đáp ứng một phần đổi mới phương pháp dạy học hiện nay.
Đối với học sinh
Học sinh có hứng thú tìm hiểu kiến thức các bộ môn nhất là các bộ môn tự nhiên ngày càng nhiều hơn, sách giáo khoa được trình bày theo hướng “mở”nên cũng tạo điều kiên, cơ hội cũng như môi trường thuận lợi cho học sinh phát huy tư duy sáng tạo.
Khó khăn
Đối với giáo viên
Giáo viên phải tìm hiểu sâu hơn những kiến thức thuộc các môn học khác.
Nội dung của phương pháp dạy tích hợp, liên môn không tránh khỏi làm cho giáo viên có cảm giác ngại thay đổi.
Điều kiện cơ sở vật chất (thiết bị thông tin, truyền thông) phục vụ cho việc dạy học trong nhà trường còn nhiều hạn chế, nhất là các trường ở nông thôn và miền núi.
Đối với học sinh
Học tích hợp là cả một quá trình từ tiểu học đến THPT nên giai đoạn này, đặc biệt là thế hệ HS hiện tại đang quen với lối mòn cũ nên khi đổi mới học sinh thấy lạ lẫm và khó bắt kịp. Do xu thế chọn ngành nghề theo thực tế xã hội nước ta hiện nay và việc quy định các môn thi trong các kì thi tuyển sinh nên đa số các học sinh và phụ huynh kém mặn mà (coi nhẹ) với các môn không thi, ít thi.
Giới thiệu WebQuest
Khái niệm WebQuest
Với tư cách là một phương pháp dạy học, có thể định nghĩa WebQuest như sau: WebQuest là một phương pháp dạy học, trong đó học sinh tự lực thực hiện trong nhóm (hoặc cá nhân) một nhiệm vụ về một chủ đề phức hợp, gắn với tình huống thực tiễn dựa trên bộ câu hỏi định hướng do giáo viên cung cấp.
WebQuest có thể được chia thành: WebQuest lớn và WebQuest nhỏ:
WebQuest lớn: Xử lí một vấn đề phức tạp, trong một thời gian dài (ví dụ: thời gian từ 1 tháng trở lên), có thể coi như một dự án dạy học.
WebQuest nhỏ: Trong một vài tiết học (ví dụ 2 đến 4 tiết), học sinh giải quyết một đề tài, một vấn đề chuyên môn bằng cách tìm kiếm thông tin và xử lí chúng cho bài trình bày, tức là các thông tin chưa được sắp xếp sẽ được lập cấu trúc theo các tiêu chí và kết hợp vào kiến thức đã có trước của các em.
Cấu trúc WebQuest( Elemenst of WebQuest )
Một WebQuest thường gồm 5 thành phần:
Introduction
Conclustion
Task
Elements Of a WebQuest
Evaluation
Process
Sơ đồ 1.2. Cấu trúc Webquest
Giới thiệu (Introduction)
Nhiệm vụ (Task)
Tiến trình (Process)
Đánh giá (Evaluation)
Kết luận (Conclusion)
Giới thiệu (Introduction)
Nội dung của phần này được viết ngắn gọn để giới thiệu cho các em về bài học và cung cấp các thông tin cơ bản. Đưa ra một vấn đề chủ đạo, có sự hướng dẫn, gợi ý. Dẫn nhập theo
cách kích thích trí tưởng tượng hoặc tóm tắt tổng quan về bài học.
Nhiệm vụ (Task)
Mô tả ngắn gọn, rõ ràng mục tiêu, kết quả mà học sinh đạt được sau khi thực hiện bài tập. Những mục tiêu, kết quả phải đạt được thường là:
Vấn đề đưa ra phải được giải quyết
Sản phẩm phải được thiết kế hoàn tất
Các nhiệm vụ phức tạp phải ng