Sáng kiến kinh nghiệm Xây dựng học liệu điện tử Ebook Hóa Học 10 chương trình GDPT 2018

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGHỆ AN
----------–&—---------
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
Đề tài:
XÂY DỰNG HỌC LIỆU ĐIỆN TỬ EBOOK HÓA HỌC 10 CHƯƠNG TRÌNH GDPT 2018
Lĩnh vực : Hóa Học
Nhóm tác giả:
Nguyễn Thị Dung– Trường THPT Diễn Châu 5
SĐT: 0375066456
Email: nguyenthidung.060695@gmail.com

Hoàng Thị Ngọc Quỳnh– Trường THPT Diễn Châu 5
SĐT: 0382167645
Email: quynhdc5@gmail.com

Nguyễn Thị Hà- Trường THPT Diễn Châu 5
SĐT: 0866031443
Email: hagiangdc2012@gmail.com
Năm thực hiện:
2022-2023

Nghệ An, năm 2023
MỤC LỤC
...
..
.
.
.
PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ	1
Lí do chọn đề tài	1
Mục đích nghiên cứu	1
Nhiệm vụ nghiên cứu	2
Khách thể và đối tượng nghiên cứu	2
Thời gian và phạm vi nghiên cứu	2
Phương pháp nghiên cứu	2
Tính mới và đóng góp mới của đề tài	2
PHẦN II. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU	3
CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ CƠ SỞ THỰC TIỄN VỀ VIỆC XÂY DỰNG HỌC LIỆU ĐIỆN TỬ EBOOK HÓA HỌC 10 CHƯƠNG TRÌNH GDPT 2018	3
Đổi mới phương pháp dạy học 	3
Những định hướng đổi mới phương pháp dạy học	3
Dạy học tích cực	4
Tự học	6
Khái niệm tự học	6
Vai trò của tự học	6
Chu trình tự học của học sinh THPT	6
Công nghệ thông tin trong quá trình dạy học	8
Vai trò của CNTT và truyền thông trong dạy học	8
Xu hướng ứng dụng CNTT và truyền thông trong dạy học	8
Ebook	9
Khái niệm Ebook	9
Ưu điểm và hạn chế của Ebook	9
Ưu điểm	9
Hạn chế	10
Giới thiệu phần mềm hỗ trợ thiết kế Ebook	10
Các yêu cầu đối với Ebook	10
Thực trạng về việc sử dụng học liệu điện tử Ebook trong hoạt động dạy học
của GV và hoạt động tự học của HS	11
CHƯƠNG 2. XÂY DỰNG HỌC LIỆU ĐIỆN TỬ EBOOK HÓA HỌC 10
.
.
.
..
.
.
..
.
CHƯƠNG TRÌNH GDPT 2018	15
Tổng quan về chương trình Hóa học 10 GDPT 2018	15
Nguyên tắc và quy trình xây dựng học liệu điện tử Ebook	19
Nguyên tắc xây dựng học liệu điện tử Ebook	19
Quy trình xây dựng học liệu điện tử Ebook	20
Xây dựng học liệu điện tử Ebook hóa học 10 chương trình GDPT 2018	21
Thiết kế trò chơi học tập hấp dẫn theo cấp độ nhằm củng cố kiến thức cho
học sinh	21
Mở rộng thông tin về các nguyên tố trong BTH tạo sự đa dạng trong hiểu
biết cho học sinh	25
Xây dựng hệ thống bài tập gắn với đời sống thực tiễn theo hướng tiếp cận Pisa	29
Thiết kế bài kiểm tra đánh giá năng lực tự học của học sinh	32
Giới thiệu trang web hỗ trợ hoạt động tự học của học sinh	36
CHƯƠNG 3. KẾT QUẢ THỰC NGHIỆM 	38
Mục đích thực nghiệm	38
Đối tượng thực nghiệm	38
Phương pháp thực nghiệm	38
Kết quả thực nghiệm và xử lý kết quả thực nghiệm	39
Khảo sát sự cấp thiết và tính khả thi của các giải pháp đề xuất	43
PHẦN III. KẾT LUẬN	47
Kết luận	47
Đánh giá quá trình thực hiện đề tài	47
Hiệu quả của đề tài đối với hoạt động giáo dục	48
Đối với giáo viên	48
Đối với học sinh	48
Bài học kinh nghiệm	49
Khả năng áp dụng và phát triển đề tài	49
Kiến nghị	49
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC...
DANH MỤC VIẾT TẮT
CNTT	:	Công nghệ thông tin THPT	:	Trung học phổ thông GDPT	:	Giáo dục phổ thông GV	:	Giáo viên
HS	:	Học sinh
PPDH	:	Phương pháp dạy học TN	:	Thực nghiệm
ĐC	:	Đối chứng
NCKH	:	Nghiên cứu khoa học SGK	:	Sách giáo khoa
SBT	:	Sách bài tập
BTH	:	Bảng tuần hoàn
TB	:	Trung bình
SL	:	Số lượng
PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Lí do chọn đề tài.
Với cuộc cách mạng 4.0 nổ ra trên toàn cầu đã tác động tới mọi mặt của đời sống xã hội. Mọi người có thể kết nối, truyền đạt thông tin bằng nhiều phương tiện khác nhau. Do đó, trong giáo dục quá trình trao đổi tri thức, tiếp cận tri thức, sự phổ cập của tri thức mới, giữa người thầy và người học phải được đổi mới để theo kịp được xu hướng phát triển của xã hội.
Mục tiêu của chương trình GDPT 2018 là chuyển đổi giáo dục từ trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất người học. Việc sử dụng thiết bị công nghệ và học liệu số đóng một vai trò rất quan trọng bởi đây là “nguồn tiềm lực” để khai thác và sử dụng trong dạy học, giáo dục, không những giúp học sinh phát triển năng lực đặc thù của môn học, các năng lực chung mà còn góp phần phát triển năng lực tin học. Qua đó, học sinh có thêm cơ hội thích nghi và hội nhập với thời kì cách mạng công nghiệp 4.0.
Hiện nay, nhiều yêu cầu cần đạt trong chương trình môn học, hoạt động giáo dục đòi hỏi giáo viên sử dụng thiết bị công nghệ và học liệu số, và với môn Hóa học
-một trong những môn học có tính thực tiễn cao- cũng không phải là ngoại lệ. Việc tiếp thu kiến thức của học sinh sẽ đạt được hiệu quả tốt nhất khi giáo viên kết hợp tổ chức hoạt động học trên lớp với việc giao nhiệm vụ học tập tại nhà.
Với sự phát triển của công nghệ, mạng Internet thì người học có điều kiện chủ động tiếp xúc với những nguồn dữ liệu đồ sộ, đa chiều trong học liệu số. Đó có thể là hình ảnh, video, câu hỏi, trò chơi, thí nghiệm ảo, bài giảng E-learning, bài kiểm tra đánh giá...Với hình thức đa dạng hóa học liệu số, học sinh không chỉ phát triển về tri thức mà còn phát triển phẩm chất trách nhiệm, năng lực tự chủ và tự học, năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo, biết cách lựa chọn và khai thác thông tin, chủ động tìm kiếm, sở hữu để khám phá, làm chủ và vận dụng một cách hiệu quả trong quá trình tự học đó. Đồng thời, khi làm quen, tiếp cận và sử dụng các thiết bị công nghệ, học sinh sẽ có cơ hội để thực hành, rèn luyện tư duy làm việc khoa học, đáp ứng với yêu cầu con người trong thời đại mới.
Vì thế, với mong muốn xây dựng các dạng học liệu số mới đa dạng hơn, sinh động hơn, phù hợp với nội dung dạy học và nội dung kiểm tra, đánh giá góp phần nâng cao hiệu quả trong việc lĩnh hội kiến thức của học sinh, nhằm phát huy năng lực tự chủ, tự học, tính tư duy, sáng tạo hướng đến mục tiêu đào tạo phát triển con người toàn diện, chúng tôi đã nghiên cứu và thực hiện đề tài : “Xây dựng học liệu điện tử Ebook hóa học 10 chương trình GDPT 2018”.
Mục đích nghiên cứu.
Sử dụng các phần mềm tin học xây dựng học liệu điện tử Ebook hóa học lớp 10 hỗ trợ cho hoạt động tự học của học sinh.
Nhiệm vụ nghiên cứu.
Nghiên cứu cơ sở lí luận và thực tiễn của đề tài.
Nghiên cứu nội dung chương trình hóa học 10 GDPT 2018.
Nghiên cứu, lựa chọn các phần mềm dùng để xây dựng Ebook.
Thiết kế Ebook hóa học 10 GDPT 2018.
Thực nghiệm sư phạm và phân tích kết quả.
Khách thể và đối tượng nghiên cứu.
Khách thể nghiên cứu: Quá trình dạy học Hóa học 10 tại trường THPT.
Đối tượng nghiên cứu: Việc xây dựng Ebook với sự trợ giúp của CNTT.
Thời gian và phạm vi nghiên cứu.
Thời gian nghiên cứu:
Học kỳ I- gần cuối học kỳ II năm học 2022-2023.
Phạm vi nghiên cứu:
Nội dung: chương trình hóa học 10 GDPT 2018.
Điều tra, khảo sát và thực nghiệm tại lớp 10 trường THPT Diễn Châu 5.
Phương pháp nghiên cứu.
Nghiên cứu lý thuyết, lí luận.
Nghiên cứu thực tiễn :
+	Phương pháp điều tra thực trạng.
+	Phương pháp phân tích, so sánh.
+	Phương pháp thực nghiệm sư phạm.
+	Phương pháp thu thập số liệu và xử lí toán học.
+	Phương pháp chuyên gia.
Tính mới và đóng góp mới của đề tài.
Đề tài đã ứng dụng công nghệ thông tin để trình bày kiến thức một cách trực quan. Không chỉ dừng lại ở kiến thức sách giáo khoa, đề tài còn cập nhật những nội dung kiến thức hóa học có tính thực tiễn đang diễn ra trong cuộc sống hàng ngày và trên cơ sở kiến thức đó giải quyết những bài tập hóa học. Các bài học được thiết kế dưới hình thức đa dạng, có bài giảng, học sinh được củng cố, luyện tập, trải nghiệm dưới nhiều hoạt động học tập.
Góp phần làm phong phú thêm lí luận về định hướng đổi mới phương pháp dạy học, vai trò và xu hướng của ứng dụng CNTT và truyền thông trong dạy học, dạy học tích cực và quá trình tự học.
Khẳng định được vai trò, ý nghĩa, sự cần thiết của học liệu điện tử trong quá trình tự học của học sinh.
Đánh giá được thực trạng của việc sử dụng các học liệu số trong dạy học Hóa học.
Đề xuất và xây dựng được một số Ebook hỗ trợ cho hoạt động tự học của học sinh.
Góp phần tích cực trong việc tạo hứng thú, tính chủ động tự nghiên cứu ở học sinh. Qua đó, phát triển năng lực tự học, tự chủ, nâng cao chất lượng dạy học môn Hóa học.
PHẦN II. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU CHƯƠNG 1
CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ CƠ SỞ THỰC TIỄN VỀ VIỆC XÂY DỰNG HỌC LIỆU ĐIỆN TỬ EBOOK HÓA HỌC 10 CHƯƠNG TRÌNH GDPT 2018
Đổi mới phương pháp dạy học
Những định hướng đổi mới phương pháp dạy học
Mục tiêu của chương trình GDPT 2018 là giúp học sinh làm chủ kiến thức phổ thông, biết vận dụng hiệu quả kiến thức, kĩ năng đã học vào đời sống và tự học suốt đời, có định hướng lựa chọn nghề nghiệp phù hợp, biết xây dựng và phát triển hài hoà các mối quan hệ xã hội, có cá tính, nhân cách và đời sống tâm hồn phong phú, nhờ đó có được cuộc sống có ý nghĩa và đóng góp tích cực vào sự phát triển của đất nước và nhân loại.
Về PPDH, luật giáo dục quy định “Phương pháp giáo dục phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, tư duy sáng tạo của người học; bồi dưỡng cho người học năng lực tự học, khả năng thực hành, lòng say mê học tập và ý chí vươn lên” (Luật giáo dục 2005, điều 5)[1].
Về phương pháp giáo dục phổ thông, điều 28 Luật giáo dục (2005) quy định: “Phương pháp giáo dục phổ thông phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của HS, phù hợp với đặc điểm của từng lớp học, môn học; bồi dưỡng phương pháp tự học, khả năng làm việc theo nhóm; rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn; tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh”. [1].
Ngày 4 tháng 11 năm 2013, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng cũng đã ký ban hành Nghị quyết Hội nghị lần thứ 8, Ban chấp hành Trung ương khóa XI (Nghị quyết số 29- NQ/TW) về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo [2]. Nghị quyết đưa ra định hướng đổi mới căn bản, toàn diện PPDH như sau: “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ phương pháp dạy và học theo hướng hiện đại; phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo và vận dụng kiến thức, kỹ năng của người học; khắc phục lối truyền
thụ áp đặt một chiều, ghi nhớ máy móc. Tập trung dạy cách học, cách nghĩ, khuyến khích tự học, tạo cơ sở để người học tự cập nhật và đổi mới tri thức, kỹ năng, phát triển năng lực. Chuyển từ học chủ yếu trên lớp sang tổ chức hình thức học tập đa dạng, chú ý các hoạt động xã hội, ngoại khóa, nghiên cứu khoa học. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong dạy và học”.
Ngày 26/8/2016, Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ đã ký ban hành Chỉ thị số 3031/CT-BGDĐT về nhiệm vụ chủ yếu năm học 2016 - 2017 của ngành Giáo dục. Trong đó có nhiệm vụ về ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy, học và quản lý giáo dục: “Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong đổi mới nội dung, phương pháp dạy học, kiểm tra, đánh giá một cách sáng tạo, thiết thực và hiệu quả. Xây dựng kho bài giảng e-Learning trực tuyến đáp ứng nhu cầu tự học và học tập suốt đời của người học, thu hẹp khoảng cách tiếp cận các dịch vụ giáo dục và đào tạo có chất lượng của người học giữa các vùng, miền” [3]. .
Như vậy, trong bối cảnh chung của hoạt động đổi mới phương pháp dạy học, việc phát huy tính tích cực và tăng cường khả năng tự học của HS là những xu hướng quan trọng. Ứng dụng công nghệ thông tin để đa dạng hóa phương tiện dạy học là một trong những biện pháp không thể thiếu để bảo đảm cho tốc độ phát triển của nền giáo dục nước nhà.
Dạy học tích cực
Tính tích cực, tự lực của học sinh trong học tập
Theo nghiên cứu thực chất của “học là hoạt động tích cực, tự lực nhận thức”. Tính tích cực là khái niệm biểu thị sự nỗ lực của chủ thể khi thực hiện một nhiệm vụ, giải quyết một vấn đề nào đấy. Tính tích cực cũng có quan hệ mật thiết với tính tự lực, với xúc cảm và ý chí...
Tính tích cực nhận thức là biểu hiện sự nỗ lực của chủ thể khi tương tác với đối tượng trong quá trình học tập, nghiên cứu; thể hiện sự nỗ lực của hoạt động trí tuệ, sự huy động ở mức độ cao các chức năng tâm lí (như hứng thú, chú ý, ý chí...) nhằm đạt được mục đích đặt ra với mức độ cao. Tùy theo việc huy động chức năng tâm lí nào và mức độ huy động chức năng tâm lí đó cao đến đâu, có thể chia tính tích cực nhận thức thành 3 mức độ:
Tính tích cực tái hiện. Đó là mức độ thấp của tính tích cực, chủ yếu dựa vào trí nhớ để tái hiện những điều đã nhận thức được.
Tính tích cực tìm tòi là tính tích cực đi liền với quá trình lĩnh hội khái niệm, giải quyết tình huống, tìm tòi các phương thức hành động
Tính tích cực sáng tạo. Đây là mức độ phát triển cao nhất của tính tích cực. Nó được đặc trưng bằng sự khẳng định con đường suy nghĩ riêng của mình nhằm tạo ra cái mới, có giá trị. Nó thể hiện khi người học nhận thức tìm tòi kiến thức mới.
Tính tự lực nhận thức là hạt nhân của tính tự lực, đó là sự sẵn sàng về mặt
tâm lí cho việc tự học thông qua một số biểu hiện:
Ý thức được nhu cầu học tập, mục đích học tập của mình. Thực hiện được mục đích sẽ làm thỏa mãn nhu cầu nhận thức.
Suy nghĩ kỹ, đánh giá đúng điều kiện học tập của mình. Từ đó xác định đúng cách thức hợp lí hơn để giải quyết nhiệm vụ học tập.
Dự đoán trước diễn biến của quá trình trí tuệ, cảm xúc, động cơ, ý chí của mình. Động viên mọi sức lực để phù hợp với điều kiện và đáp ứng được nhiệm vụ học tập.
Tích cực hóa hoạt động nhận thức của học sinh
Tích cực hoá hoạt động nhận thức của học sinh là một trong những nhiệm vụ trung tâm của người thầy trong quá trình dạy học. Tư tưởng dạy học tích cực sáng tạo đã là một chủ trương quan trọng của Đảng, Nhà nước và của ngành giáo dục nước ta.
Tích cực hoá là một tập hợp các hoạt động của người dạy nhằm biến người học từ thụ động thành chủ động, từ đối tượng tiếp nhận tri thức sang chủ thể tìm kiếm tri thức để nâng cao hiệu quả học tập.
Tính tích cực trong học tập của HS chịu ảnh hưởng của các yếu tố như:
Nhu cầu tìm hiểu - tích cực là để thỏa mãn nhu cầu đó.
Hứng thú - tích cực do bị lôi cuốn bởi lòng say mê, yêu thích bộ môn.
Động cơ - tích cực vì hướng tới động cơ nhất định.
Vì thế, để tích cực hóa hoạt động học tập của HS cần phải có những biện pháp tác động trực tiếp vào các yếu tố nêu trên. Có thể tóm tắt một số biện pháp phổ biến như sau:
Đa dạng hóa hình thức tổ chức dạy học. Học trên lớp, theo nhóm; Học ở phòng thí nghiệm, tổ chức tham quan, câu lạc bộ ngoại khoá, 
Giác ngộ ý thức học tập, kích thích tinh thần trách nhiệm và hứng thú học tập của HS. Chẳng hạn nói lên ý nghĩa lý thuyết và thực tiễn, tầm quan trọng của vấn đề nghiên cứu, 
Kích thích hứng thú qua nội dung. Nội dung bài học càng hay, càng thiết thực, vừa sức thì HS càng có hứng thú tiếp thu.
Kích thích hứng thú qua phương pháp dạy học. Phương pháp dạy học và tài năng sáng tạo của người thầy tác động rất lớn đến thái độ học tập của học sinh.
Sử dụng các phương pháp, phương tiện dạy học hiện đại. Đây là biện pháp hết sức quan trọng nhằm nâng cao tính tích cực trong học tập của học sinh và nâng cao chất lượng dạy học.
Tự học
Khái niệm tự học
Theo từ điển Giáo dục học - NXB Từ điển Bách khoa 2001 [4], tự học là “quá trình tự mình hoạt động lĩnh hội tri thức khoa học và rèn luyện kỹ năng thực hành không có sự hướng dẫn trực tiếp của giáo viên và sự quản lý trực tiếp của cơ sở giáo dục, đào tạo”.
Theo PGS.TS Trịnh Văn Biều [5], có ba hình thức tự học:
Tự học không có hướng dẫn: Người học tự tìm lấy tài liệu để đọc, hiểu, vận dụng các kiến thức trong đó.
Tự học có hướng dẫn: Có GV ở xa hướng dẫn ngư