SKKN Một số giải pháp nâng cao hiệu quả dạy học Chuyên đề thực hành Hóa học và Công nghệ thông tin môn Hóa Học Lớp 10

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
MỘT SỐ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ
DẠY HỌC CHUYÊN ĐỀ "THỰC HÀNH HOÁ HỌC VÀ CÔNG NGHỆ THÔNG TIN" MÔN HOÁ HỌC LỚP 10
LĨNH VỰC: HOÁ HỌC
SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGHỆ AN TRƯỜNG THPT CÁT NGẠN
-----š›&š›-----
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
MỘT SỐ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ
DẠY HỌC CHUYÊN ĐỀ "THỰC HÀNH HOÁ HỌC VÀ CÔNG NGHỆ THÔNG TIN" MÔN HOÁ HỌC LỚP 10
GIÁO VIÊN: NGUYỄN VĂN MƠ ĐƠN VỊ: THPT CÁT NGẠN LĨNH VỰC: HOÁ HỌC
SỐ ĐIỆN THOẠI: 0984321982
Năm học 2022-2023
MỤC LỤC
DANH MỤC CÁC KÍ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT	iii
PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ	1
Lý do chọn đề tài	1
Mục đích nghiên cứu	1
Đối tượng và phạm vi nghiên cứu	1
Phương pháp nghiên cứu	1
Kế hoạch nghiên cứu	2
Điểm mới của đề tài	3
PHẦN II. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU	4
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN	4
Cơ sở lý luận.	4
Tính tất yếu của việc dạy học chuyên đề thực hành hoá học và công nghệ thông tin	4
Các văn bản pháp lý quy định	5
Cơ sở thực tiễn.	6
Khảo sát thực trạng dạy chuyên đề thực hành hoá học và công nghệ thông tin ở các trường THPT trên địa bàn tỉnh Nghệ An	6
Phân tích kết quả khảo sát thực trạng dạy chuyên đề thực hành hoá học và công nghệ thông tin ở các trường THPT trên địa bàn tỉnh Nghệ An	13
MỘT SỐ PHƯƠNG PHÁP TỔ CHỨC DẠY HỌC CHUYÊN ĐỀ THỰC HÀNH HOÁ HỌC VÀ CÔNG NGHỆ THÔNG TIN	15
Thời điểm tiến hành dạy học chuyên đề thực hành hoá học và công nghệ thông tin	15
Một số phương pháp chung khi dạy học chuyên đề thực hành hoá học và công nghệ thông tin	16
Xây dựng hệ thống tài liệu hướng dẫn học sinh học tập chuyên đề	16
Phương pháp chuyển phần mềm và file hướng dẫn cho học sinh	16
Phương pháp hướng dẫn học sinh cài đặt và sử dụng phần mềm	17
Xây dựng file PDF để hướng dẫn học sinh cài đặt và sử dụng phần mềm	17
Phần mềm Yenka	17
Hướng dẫn cài đặt	17
Hướng dẫn kích hoạt	19
Hướng dẫn sử dụng	21
Phần mềm Crocodile-chemistry_605	22
Hướng dẫn cài đặt	22
Hướng dẫn sử dụng	22
Phần mềm ChemSketch	27
Hướng dẫn cài đặt	27
Hướng dẫn sử dụng	29
Cung cấp đường link các video bài giảng	30
Tạo các bài giảng SCORM trên LMS	31
Một số bài tập về nhà theo nhóm hoặc cá nhân	33
Phần mềm Yenka hoặc Crocodile Chemistry	33
Phần mềm ChemSketch	34
ĐÁNH GIÁ THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM	37
Đánh giá tính cấp thiết và khả thi thông qua khảo sát giáo viên	37
Tiến hành thực nghiệm sư phạm và khảo sát	37
Phân tích kết quả khảo sát	38
Đánh giá khả năng vận dụng của học sinh bằng bài kiểm tra	39
Tiến hành thực nghiệm sư phạm	39
Kết quả thực nghiệm sư phạm	39
Nhận xét kết quả thực nghiệm sư phạm	41
PHẦN III. KẾT LUẬN	43
TÀI LIỆU THAM KHẢO	44
PHỤ LỤC	1
Phụ lục 1. Đề kiểm tra thực nghiệm sư phạm	1
Phụ lục 2. Một số hình ảnh về bài làm của học sinh	2
DANH MỤC CÁC KÍ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT
Viết tắt
Viết đầy đủ
ĐC
Đối chứng
GDPT
Giáo dục phổ thông
THCS
Trung học cơ sở
THPT
Trung học phổ thông
TN
Thực nghiệm

PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Lý do chọn đề tài:
Hoá học là một môn khoa học thực nghiệm, vì vậy việc dạy và học hoá học phải gắn liền với thực hành. Cùng với sự phát triển của công nghệ số, công nghệ thông tin đóng vai trò hết sức quan trọng trong việc thực hành nghiên cứu môn Hoá học. Chính vì vậy, chương trình GDPT 2018 đã đưa ra chuyên đề: "Thực hành hoá học và công nghệ thông tin" nhằm hình thành và phát triển năng lực ứng dụng công nghệ thông tin trong việc nghiên cứu thực nghiệm môn Hoá học.
Qua trao đổi, khảo sát, chúng tôi thấy rằng: Việc tổ chức hoạt động cho học sinh chuyên đề này đang gặp nhiều khó khăn. Nguyên nhân chủ yếu được đưa ra là: Nội dung kiến thức nhiều nhưng thời lượng dạy học lại ít; tài liệu dạy học ít, năng lực ứng dụng công nghệ thông tin nhiều giáo viên còn hạn chế Chính vì vậy, hiệu quả của việc thực hiện chuyên đề này chưa cao.
Trong quá trình biên soạn tài liệu, lập kế hoạch bài dạy và thực hiện dạy học chuyên đề này, chúng tôi đã đúc rút được một số kinh nghiệm chia sẻ cùng các thầy cô với mong muốn thực hiện có hiệu quả chuyên đề "thực hành hoá học và công nghệ thông tin" nhằm phát triển năng lực học sinh qua đó góp phần thực hiện thành công chương trình GDPT 2018.
Mục đích nghiên cứu
Giúp giáo viên thực hiện có hiệu quả hơn trong việc dạy học chuyên đề "thực hành hoá học và công nghệ thông tin" lớp 10 - THPT.
Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Thực tế triển khai dạy học chuyên đề "thực hành hoá học và công nghệ thông tin" ở một số trường THPT.
Giáo viên và học sinh một số trường THPT trên địa bàn tỉnh Nghệ An.
Phương pháp nghiên cứu
Sử dụng phối hợp các nhóm phương pháp sau:
Nhóm các phương pháp nghiên cứu lí thuyết
Phương pháp thu thập các nguồn tài liệu lí luận.
Phương pháp phân tích, tổng hợp các nguồn tài liệu đã thu thập.
Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn
Phương pháp thu thập, xử lý tài liệu, thông tin qua google form.
Trao đổi với GV có nhiều kinh nghiệm trong quá trình dạy học trực tuyến.
Thực nghiệm sư phạm: Đánh giá hiệu của đề tài.
+ Dùng phương pháp khảo sát thực tế việc dạy học sau đó khảo sát tính cấp thiết và khả thi của vấn đề nghiên cứu.
Dùng phương pháp so sánh lớp thực nghiệm và đối chứng để đánh giá hiệu quả của tác động.
Phương pháp thống kê toán học: Xử lí phân tích các kết quả TNSP.
Dùng toán học để thống kê và ứng dụng excel để phân tích kết quả thực nghiệm sư phạm.
Kế hoạch nghiên cứu
2023.
Kế hoạch nghiên cứu được tiến hành từ tháng 9 năm 2022 đến tháng 3 năm
Bảng tiến độ thực hiện công việc:
STT
Thời gian
Nội dung công việc
Sản phẩm
1
15/9/2022 đến
15/10/2022
Chọn đề tài, viết đề cương
Đăng ký với tổ
- Bản đề cương .
2
15/10/2022
đến 15/11/2022
Đọc tài liệu
Khảo sát thực trạng
Tổng hợp số liệu
Tập hợp tài liệu viết phần cơ sở lý luận
Xử lý số liệu khảo sát

3
15/11/2022
đến 15/12/2022
Trao đổi, học hỏi kinh nghiệm qua đồng nghiệp, đề xuất biện pháp.
- Biên soạn tài liệu
Tài liệu dạy học: Tài liệu, video, bài giảng SCOM.
Các kế hoạch bài dạy (Giáo án).
4
15/12/2022
đến 15/2/2023
Áp dụng thử nghiệm tại các trường THPT
Tiến hành thể nghiệm ở một số trường theo kế hoạch dạy học của các trường THPT
5
Từ	15/2/2023
đến 28/2/2023
Khảo sát tính khả thi và đánh giá kết quả thực nghiệm Sư phạm
Kết quả khảo sát và bảng điểm của học sinh
5
Từ	15/2/2023
đến 28/2/2023
Viết SKKN, phân tích kết quả thực nghiệm sư phạm
- Bản thảo Sáng kiến kinh nghiệm
6
01/3/2023 đến
10/4/2023
Hoàn thiện Sáng kiến kinh nghiệm
- Bản Sáng kiến kinh nghiệm chính thức

Điểm mới của đề tài
Lần đầu tiên có một công nghiên cứu cụ thể, bài bản về dạy học chuyên đề thực hành hoá học và ứng dụng công nghệ thông tin.
PHẦN II. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN
Cơ sở lý luận.
Tính tất yếu của việc dạy học chuyên đề thực hành hoá học và công nghệ thông tin.
Chuyển đổi số trong giáo dục là một nhu cầu tất yếu trong thời đại cách mạng công nghiệp 4.0. Do đó, việc ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học nói chung và trong dạy học hoá học nói riêng là một việc làm có tính tất yếu.
Hoá học là một môn khoa học thực nghiệm, vì vậy việc làm thí nghiệm nghiên cứu, kiểm chứng đóng vai trò hết sức quan trọng trong việc học tập môn Hoá học. Với cơ sở vật chất trang thiết bị còn thiếu, việc thực hành hoá học dưới dạng thí nghiệm ảo đóng vai trò hết sức quan trọng trong việc nghiên cứu, kiểm chứng các tính chất của các chất. Hơn thế, nhiều thí nghiệm độc hại, không phù hợp với điều kiện nghiên cứu ở nhà trường thì việc tiến hành thí nghiệm ảo là hết sức phù hợp.
Bên cạnh đó, thí nghiệm ảo còn giúp chúng ta quan sát sự chuyển động, tương tác của các phân tử phóng đại mà làm thí nghiệm thật chúng ta không quan sát được. Đặc biêt các hằng số vật lý, hoá học được khảo sát thông qua đồ thị, biểu đồ sẽ giúp học sinh khắc sâu hơn bản chất của các quá trình hoá học. Điều này chỉ có môi trường thí nghiệm ảo mới tiến hành được.
Từ những phân tích trên cho thấy việc thực hành thí nghiệm ảo là hết sức cần thiết và có tính tất yếu.
Ngoài ra, trong chuyên đề thực hành hoá học và công nghệ thông tin còn có chuyên đề vẽ cấu trúc phân tử sẽ giúp người dạy và người học viết báo cáo, trình bày các bản báo cáo liên quan đến cấu trúc phân tử các hợp chất một cách dễ dàng.
Các văn bản pháp lý quy định
Ngày 03 tháng 6 năm 2020, thủ tướng chính phủ đã ra quyết định số 749/QĐ-TTg phê duyệt “Chương trình Chuyển đổi số quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030”.
Ngày 25 tháng 01 năm 2022, chính phủ ra quyết định số 131/QĐ-TTg phê duyệt Đề án “Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin và chuyển đổi số trong giáo dục và đào tạo giai đoạn 2022 – 2025, định hướng đến năm 2030”.
Ngày 10 tháng 05 năm 2022, bộ giáo dục đã ra quyết định số 1282/QĐ-BGDĐT về việc Ban hành “Kế hoạch tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin và chuyển đổi số trong giáo dục và đào tạo giai đoạn 2022-2025 của Bộ Giáo dục và Đào tạo”.
Trong công văn số 1776/SGD&ĐT-GDTrH ngày 26 tháng 8 năm 2022 của Sở Giáo dục và Đào tạo Nghệ An về việc hướng dẫn thực hiện nhiệm vụ giáo dục trung học năm học 2022-2023 nêu rõ: “Các đơn vị tiếp tục xây dựng kho học liệu điện tử để phục vụ cho dạy học và KTĐG, đóng góp các bài giảng điện tử, ngân hàng câu hỏi để Sở xây dựng kho học liệu điện tử, ngân hàng đề thi thử và khảo sát chất lượng lớp 9 và lớp 12; tiếp tục đẩy mạnh tham gia Cuộc thi xây dựng thiết bị dạy học số do Bộ GDĐT tổ chức; đẩy mạnh sử dụng các thiết bị, phần mềm hỗ trợ, khai thác kho học liệu điện tử để thiết kế và tổ chức bài giảng, bài KTĐG, đặc biệt là bài giảng, bài KTĐG trực tuyến; xây dựng các bài học điện tử để giao cho HS thực hiện các hoạt động phù hợp trên môi trường mạng, ưu tiên các nội dung HS có thể tự học: đọc sách giáo khoa điện tử, tài liệu tham khảo, xem video, thí nghiệm mô phỏng để trả lời các câu hỏi, bài tập được giao. Sử dụng các video bài giảng trên truyền hình đã được Sở, Bộ xây dựng để hướng dẫn HS tự học”.
Theo các văn bản hướng dẫn, việc chuyển đổi số không chỉ thực hiện trong công tác quản lý, dạy học của giáo viên mà còn chuyển đổi số trong học sinh. Học sinh phải biết ứng dụng công nghệ thông tin để học tập, nghiên cứu. Trang bị kỹ năng ứng dụng công nghệ thông tin, đặc biệt là ứng dụng công nghệ thông tin để nghiên cứu khoá học là phương pháp giáo dục cho học sinh tự học suốt đời. Đây là
nhiệm vụ hết sức quan trọng góp phần vào sự thành công của đổi mới trong giáo dục khi thực hiện chương trình giáo dục phổ thông 2018.
Cơ sở thực tiễn.
Khảo sát thực trạng dạy chuyên đề thực hành hoá học và công nghệ thông tin ở các trường THPT trên địa bàn tỉnh Nghệ An
Câu hỏi số 1: Thầy cô đang dạy ở vùng nào?
Kết quả:
Vùng công tác
Thành phố/thị xã
Vùng đồng bằng
Vùng miền núi thấp
Vùng miền núi cao
Số lượng
7
11
13
4
Tỷ lệ
20,0%
31,4%
37,1%
11,4%

Câu hỏi số 2: Ở trường thầy (cô) có bao nhiêu lớp dạy chuyên đề hoá học?
Số lớp
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
SL
2
7
6
6
8
3
1
2
0
0
Tỷ lệ
5,7%
20%
17,1%
17,1%
22,9%
8,6%
2,9%
5,7%
0%
0%
Câu hỏi số 3: Thầy (cô) lựa chọn những nội dung nào trong chuyên đề 3?
Chuyên đề
Thực hành vẽ cấu trúc phân tử
Thực hành thí nghiệm hoá học ảo
Thực hành tính tham số cấu trúc và
năng lượng
Số lượng
27
33
3
Tỷ lệ
77,1%
94,3%
8,6%
Như vậy, hầu hết các thầy cô lựa chọn 2 chuyên đề: Thực hành vẽ cấu trúc phân tử và Thực hành thí nghiệm hoá học ảo.
Câu hỏi số 4: Thời điểm thầy (cô) thực hiện dạy học chuyên đề 3 là
Thời điểm
Đầu
HK1
Giữa
HK1
Cuối
HK1
Đầu
HK2
Giữa
HK2
Cuối
HK2
Số lượng
3
5
13
2
5
7
Tỷ lệ
8,6%
14,3%
37,9%
5,7%
14,3%
20%
Như vậy, có 21/35 trường thực hiện chuyên đề này trong học kỳ 1; có 14/35 trường thực hiện chuyên đề trong học kỳ 2
Câu hỏi số 5: Thầy (cô) đánh giá như thế nào về tính thiết thực của chuyên đề này?
Mức độ thiết
thực
Rất thiết
thực
Thiết thực
Bình thường
(ít thiết thực)
Không thiết
thực
Số lượng
6
16
9
4
Tỷ lệ
17,1%
45,7%
25,7%
11,4%

Kết quả: Chỉ có 17,1% thầy cô đánh giá chuyên đề này rất thiết thực; 45,6% đánh giá chuyên đề này ở mức thiết thực. Còn 11,4% thầy cô đánh giá chuyên đề này không thiết thực, thậm chí một số thầy cô còn đề xuất bỏ chuyên đề này.
Câu hỏi số 6: Thầy (cô) thường gặp những khó khăn gì trong thực hiện dạy học chuyên đề này?
Số
lượng
Tỷ lệ
Ghi chú
Việc tổ chức dạy học
9
25,7%

Việc tổ chức kiểm tra đánh giá học sinh
6
17,1%

Thiếu thiết bị giảng dạy
21
60,0%

Thiếu thiết bị học tập của học sinh
29
82,9%

Ít tài liệu hướng dẫn chi tiết nội dung dạy học
23
65,7%

Năng lực ứng dụng công nghệ thông tin của
giáo viên
15
42,9%

Năng lực sử dụng máy tính của học sinh
21
60,0%

Khác
2
5,7%
GV ghi thêm
Phần mềm khó cài đặt, mạng nhà trường
không đảm bảo
1
2,9%
GV ghi thêm
Phần mềm mà tài liệu giới thiệu không sử
dụng được
1
2,9%
GV ghi thêm

Như vậy, 100% thầy cô khi được hỏi đều gặp các khó khăn khi thực hiện chuyên đề này trong đó rất nhiều thầy cô gặp khó khăn trong việc tổ chức dạy học và kiểm tra đánh giá do ít tài liệu hướng dẫn, năng lực công nghệ thông tin yếu, thiếu phương tiện dạy học. Ngoài ra còn có các thầy cô cho rằng phần mềm khó cài đặt và sử dụng.
Câu hỏi số 7: Sau khi thực hiện xong chuyên đề, khoảng bao nhiêu phần trăm học sinh có thể sử dụng được các phần mềm đã học (theo yêu cầu cần đạt ở mức độ vận dụng)?
Mức độ đạt của học sinh
Số lượng
Tỷ lệ
Dưới 30%
7
20,0%
Khoảng 30% đến 40%
7
20,0%
Khoảng 40% đến 50%
3
8,6%
Khoảng 50% đến 60%
5
14,3%
Khoảng 60% đến 70%
4
11,4%
Khoảng 70% đến 80%
2
5,7%
Khoảng 80% đến 90%
2
5,7%
Trên 90%
1
2,9%
Chưa đánh giá được
4
11,4%

Có 4/35 trường chưa đánh giá được mức độ của học sinh; 17 trường được đánh giá có ý kiến hơn 50% học sinh chưa thực hiện được theo yêu cầu cần đạt của chuyên đề này. Chỉ có 14 trường có trên 50% học sinh thực hiện được chuyên đề này.
Câu hỏi số 8: Thầy cô có đề xuất gì với Bộ GD và Sở GD về việc thực hiện chuyên đề này:
Với câu hỏi này chúng tôi thu thập được 20 đề xuất như sau:
Cần có biện pháp hỗ trợ cho các trường miền núi cao về cơ sở vật chất để đáp ứng dạy học
Chuyên đề này nên chuyển sang liên môn Tin Hoá. Cần có phần mềm chuẩn cho các trường cài đặt. Tập huấn cho GV sử dụng
Tập huấn, Bồi dưỡng cho giáo viên để nâng cao công nghệ thông tin vì trình độ công nghệ thông tin của GV còn không đáp ứng yêu cầu đặt ra.
Cung cấp các phần mềm và thiết bị dạy học
Cần có sách hướng dẫn cụ thể PP dạy học chuyên đề
Tài liệu nhiều hơn
Thí nghiệm ảo không được chính xác lắm
Giảm tải 1 phần và tăng thiết bị dạy học cho các trường
Cung cấp phần mềm YenKa miễn phí cho giáo viên
Bỏ (ý là bỏ chuyên đề này – Tác giả)
Cần sử dụng các phần mềm của Việt Nam viết do Bộ Giáo dục nghiên cứu và áp dụng.
Giới thiệu phần mềm dạy học phải là bản free để tất cả Gv và HS đều sử dụng được.
Có thể thay các chuyên đề bằng các kiến thức gần gũi với học sinh hơn
Cung cấp thiết bị (máy tính) cho các trường THPT đủ để bảo bảo việc học
Không nên đưa vào chương trình học tập.
Cần cung cấp phần mềm dạy học cho GV.
Trường thiếu điều kiện học tập nên học sinh rất khó thực hiện.
Đối với học sinh vùng nông thôn và miền núi gặp nhiều khó khăn về thiết bị và năng lực sử dụng công nghệ thông tin.
Đơn Giản hóa hơn.
Cần có thêm tài liệu hướng dẫn cụ thể, chi tiêu hơn.
Câu hỏi số 9: Xin thầy cô chia sẻ kinh nghiệm để thực hiện tốt chuyên đề này: Với câu hỏi này chúng tôi nhận được 8 ch